Dünya’daki hava durumu Güneş’ten gelen emisyonlardan etkilenir, ancak orman yangınları ve ormansızlaşmanın ortasında bu güneş faktörleri genellikle göz ardı edilir.
Tüm dünyada en önemli tartışma konularından biri iklim değişikliği. Tartışmalar öncelikle fosil yakıtların yakılması ve ormansızlaşma gibi küresel sıcaklıklarda artışa neden olan insan faaliyetleri etrafında yoğunlaşıyor.
İnsan kaynaklı bu faktörler Dünya’nın değişen ikliminde kuşkusuz önemli bir rol oynarken, bu karmaşık senaryodaki bir başka faktör genellikle göz ardı edilmektedir: Güneş. Güneş’te meydana gelen olaylar ile Dünya’da ortaya çıkan iklim değişiklikleri arasındaki ilgi çekici ilişkiyi inceleyelim.
Güneş, bize hem ısı hem de ışık sağlayan güneş ışığını yayarak gezegenimiz için nihai enerji kaynağı olarak hizmet eder. Güneş enerjisinin bu sürekli akışı Dünya’daki yaşamı mümkün kılsa da, Güneş’in istikrarı her zaman göründüğü kadar sarsılmaz değildir.
Güneş lekeleri
SOHO/NASA
Güneş lekeleri, Güneş’in yüzeyi olan fotosferde görülen bazı karanlık noktalardır. Bu lekeler çok büyüktür ve konvektif bölge içinde oluşan kaotik ve bükülen manyetik alanlar nedeniyle ortaya çıkarlar. Genellikle gezegen büyüklüğündedirler ve Dünya’nın iklim değişkenliğinde önemli bir rol oynarlar. Yaklaşık 300 yıl önce insanlar, birkaç on yıl boyunca güneş lekelerinin olmaması nedeniyle iklimin önemli ölçüde soğuduğunu fark ettiler.
Güneş Döngüsü
Güneş her zaman sabit bir yoğunlukta parlamaz. Bunun yerine, güneş döngüsü olarak bilinen 11 yıllık bir ağdalanma ve azalma döngüsünden geçer. Güneş aktivitesinin yüksek olduğu dönemlerde Güneş daha fazla enerji yayarken, düşük aktivite dönemlerinde biraz daha sessizdir. Bu yükselme ve alçalmanın Dünya’nın iklimi üzerinde etkisi vardır. Şimdiye kadarki en güçlü güneş döngüsü, 201 güneş lekesinin gözlemlendiği 19. döngüdür. Bu döngü Nisan 1954’ten Ekim 1964’e kadar sürmüştür. Bu süre zarfında, jeomanyetik fırtınalar ve radyo iletişim kesintileri gibi birçok olay kaydedilmiştir.
Güneş Aktivitesi ve Dünya’nın İklimi
Peki, Güneş’in aktivitesi Dünya’daki iklim değişikliğini tam olarak nasıl etkiliyor? Uzun vadeli iklim değişikliğinin birincil itici gücü olmasa da, varlığını hissettirebilir. Güneş daha aktif olduğunda, biraz daha fazla enerji yayar ve bu da Dünya’nın daha sıcak olmasına yol açar. Tersine, güneş aktivitesinin azaldığı dönemlerde, gezegenimiz biraz daha az güneş enerjisi alır ve bu da daha soğuk sıcaklıklara neden olabilir. Bu dalgalanmalar, Dünya’nın iklim sistemini nispeten kısa süreler içinde değiştirebilen rahatsızlıklar gibidir.
Güneş’in uzun vadeli iklim değişikliği üzerindeki etkisi oldukça hafif olsa da, günlük hava durumu modelleri üzerinde daha ani etkileri olabilir. Güneş’in enerji çıktısındaki ve manyetik alanındaki değişiklikleri içeren güneş değişkenliği, Dünya’nın atmosferini ve hava sistemlerini etkileyebilir. Bunu Güneş’in zaman zaman atmosferik çorbamızın kazanını karıştırmasına benzetebilirsiniz.
Güneş rüzgârı ve koronal kütle atımları.
Güneş rüzgarı ve koronal kütle atımları
Güneş’in hava durumumuzu etkilemesinin bir yolu da, Güneş’in sürekli olarak uzaya saldığı yüklü parçacıklardan oluşan bir akım olan güneş rüzgarıdır. Güneş aktivitesi yüksek olduğunda, güneş rüzgarı daha güçlü hale gelir ve güneş sistemimizin etrafında heliosfer adı verilen koruyucu bir kalkan oluşturur. Bu kalkan, uzayın derinliklerinden gelen bazı kozmik ışınların saptırılmasına yardımcı olarak Dünya’ya çok sayıda ulaşmasını önler.
Kozmik ışınlar Güneş sistemimizin dışından kaynaklanan yüksek enerjili parçacıklardır. Güneş rüzgarının heliosferin şekillenmesinde rol oynadığı doğrudur, ancak kozmik ışınların Dünya’ya ulaşmasını tamamen engellemez. Galaktik kozmik ışınlar kesinlikle Dünya’ya ulaşabilir ve miktarları güneş aktivitesinden etkilenir.
Koronal kütle atımları, manyetik alanın ve plazmanın Güneş’in koronasından fırlatılmasıdır. CME’ler güneş rüzgarının kendisinden daha hızlı hareket eder. Bu püskürmeler, yakınlarındaki parçacıkları bile hızlandırabilen şok dalgaları üretir. CME’ler genellikle gezegenimizde meydana gelen radyasyon fırtınalarının ana kaynağıdır.
Öncelikle radyasyon fırtınalarına katkıda bulunsalar da, Güneş’ten gelen güneş patlamalarının da bu tür fırtınalar ürettiğine dikkat etmek önemlidir. Ayrıca, bazı CME’ler temel radyasyon fırtınalarından ziyade auroralara, jeomanyetik fırtınalara, uzay aracı tehlikelerine ve çok daha fazlasına neden olur.
Bulut Oluşumu ve Hava Durumu
İşte burada Güneş’in rolü daha da ilgi çekici hale geliyor. Kozmik ışınlar bulut oluşumunda rol oynayarak iklimimizi etkileyebilir. Kozmik ışınlar Dünya atmosferiyle etkileşime girdiğinde, aerosol adı verilen küçük parçacıklar oluşturabilirler. Bu aerosoller de bulut oluşumu için tohum görevi görür.
Bulutlar doğanın termostatları gibidir. Güneş ışığını uzaya geri yansıtarak gezegeni soğutabilir ya da ısıyı hapsederek gezegeni ısıtabilirler. Dolayısıyla, kozmik ışınlar daha fazla aerosol oluşmasına yardımcı olduğunda, potansiyel olarak daha fazla bulut oluşumuna yol açabilir. Daha fazla bulut, daha fazla güneş ışığının Dünya’dan uzağa yansıtılması anlamına gelir ki bu da termostatı kısmak gibi daha soğuk sıcaklıklarla sonuçlanabilir.
Son Bir Söz
Özetlemek gerekirse, Güneş iklim değişikliğinde bir rol oynasa da, birden fazla güçlü faktörün sadece bir parçasıdır. Fosil yakıtların yakılması ve ormansızlaşma gibi insan faaliyetleri, modern iklim değişikliğinin başlıca etkenleri olmaya devam etmektedir. Bununla birlikte, Güneş’in etkisini anlamak, bilim insanlarının iklim modellerini iyileştirmelerine ve gelecekteki iklim değişikliklerini tahmin etme yeteneğimizi geliştirmelerine yardımcı olmaktadır.
Peki, iklim değişikliği Güneş’te meydana gelen olaylardan etkileniyor mu? Cevap evet, ancak net bir yıldız işaretiyle. Güneş döngüsü ve bunun kozmik ışınlar ve bulut oluşumu üzerindeki etkisi gibi Güneş’in doğal değişimleri, Dünya’nın kısa vadeli iklimi üzerinde bir etkiye sahiptir.
Ancak, şu anda yaşadığımız hızlı iklim değişikliklerinin arkasındaki baskın güç hiç şüphesiz insan faaliyetleridir. Güneşi kontrol edemesek de, kendi eylemlerimizin gezegen üzerindeki etkilerini kontrol etmek için harekete geçebilir ve herkes için daha sürdürülebilir bir gelecek için çalışabiliriz.
Yazan: Shikha Pandey / Link: https://www.scienceabc.com
