Nurettin Topçu, Türk düşünce tarihinde önemli bir yere sahip olan bir filozof, yazar, ve eğitimci olarak 20 Kasım 1909’da İstanbul’da doğdu. İlk nüfus kaydında adı Osman Nuri olarak geçen Topçu, Erzurumlu bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Ailesinin tarihindeki askeri geçmiş, Topçu’nun hayatında da etkili oldu. Babası Ahmed Hamdi Efendi, tahıl alım satımı ve canlı hayvan ticaretiyle uğraştıktan sonra İstanbul’a yerleşti ve burada kasap dükkânı işletti.
Topçu’nun çocukluğu Süleymaniye’de ve I. Dünya Savaşı yıllarında taşındıkları Çemberlitaş’ta geçti. Eğitim hayatına Büyük Reşid Paşa Numune Mektebi’nde başlayan Topçu, küçük yaşlardan itibaren kitap ve gazete biriktirme merakına sahipti. Türkçe muallimi Nâfiz Bey’in öğrencilerine Mehmed Âkif’in bazı şiirlerini ezberletmesi, Topçu’nun hayatı boyunca sürecek Âkif sevgisini aşılamıştı. Orta öğrenimini Vefa İdâdîsi’nde tamamlayan Topçu, ardından İstanbul Erkek Lisesi’nde felsefeye olan ilgisini geliştirdi ve 1928’de bu okuldan mezun oldu.
Avrupa’ya öğrenim görmek amacıyla giden Topçu, Fransa’da eğitim aldı. Maurice Blondel’in etkisi altında kalarak aksiyon felsefesini benimseyen Topçu, Strasburg Üniversitesi’nde felsefe öğrenimi gördü ve ahlâk kurslarını tamamladı. 1934’te Strasburg Üniversitesi’nde hazırladığı “Conformisme et révolte” başlıklı tezini başarıyla savunarak Türkiye’ye döndü. Türkiye’ye döndükten sonra Galatasaray Lisesi’nde felsefe öğretmeni olarak göreve başladı.
Topçu’nun düşünceleri ve yazıları, özellikle “Hareket” adlı dergisi aracılığıyla geniş bir okuyucu kitlesine ulaştı. Derginin sayfalarında, toplumsal ve kültürel meselelere dair derinlemesine analizler, eleştiriler ve özgün düşünceler bulunmaktaydı. Topçu’nun yazılarında öne çıkan temel kavramlar arasında “isyan,” “hareket,” ve “irade” yer almaktadır.
[su_posts posts_per_page=”1″ tax_term=”36″ tax_operator=”AND” offset=”1″ order=”desc” orderby=”none”]
Topçu’nun düşünsel temellerinden biri, aksiyon felsefesi ve isyan ahlâkıdır. Ona göre isyan, mutlak itaate ulaşabilmek için bireyin ara duraklarından (arzu ve ihtiraslar, toplumsal bağlar, devletin kuralları gibi) sıyrılarak kendini aşması ve Allah’a doğru yükselmesidir. Bu isyan ahlâkı, Maurice Blondel’in aksiyon felsefesinden etkilenmiş olup determinist, rasyonalist, sosyolojist ve pragmatist ahlâk anlayışlarına karşı bir tez olarak ortaya çıkmıştır.
Hareket, Topçu’nun düşüncesinde önemli bir yer tutar. Ona göre hareket, insanın kendi içindeki isyanı ve iradesini kullanarak Allah’a doğru yükselmesini ifade eder. Hareket, insanın kendi varlığını ve başka varlıkları daha üst bir mertebeye çıkararak tekâmül etmesini sağlar. Bu hareket, aynı zamanda insanın çevresiyle uyum içinde olmasını, insanın içsel dünyasının zenginleşmesini ve toplumun daha yüksek bir düzeye ulaşmasını sağlar.
İrade kavramı da Topçu’nun düşüncesinde merkezi bir yer işgal eder. İrade, insanın kendi içsel güçlerini keşfetmesi ve kullanması anlamına gelir. Bu içsel irade, insanın kendi eksikliklerini aşması ve Allah’a doğru bir adım atması için gereklidir. İrade, bireyin kendi iç dünyasını kontrol etmesini, arzularını dengelemesini ve ahlâkî bir yaşam sürmesini sağlar.
Nurettin Topçu’nun düşünceleri, geniş bir yelpazede ele aldığı konular, derinlemesine analizleri ve özgün bakış açısıyla dikkat çeker. Hareket, isyan ve irade kavramları, onun felsefi düşüncesinin temel taşlarıdır ve insanın içsel dünyasının derinliklerine inerek anlam arayışını sürdürür.
Nurettin Topçu’nun düşünceleri, Batılılaşma tarihini kuşatan kültür-medeniyet ayırımı meselesine odaklanır. Topçu’nun bu konudaki önemli vurgusu, bu ayırımın yüzeyselliğidir. Ona göre, evrensel olarak adlandırılan ve büyük ölçüde bilim ve teknoloji üzerinden tanımlanan medeniyet, zorba ruhundan ve kapitalist bağlamdan ayrı düşünülemez. Bilim ve teknoloji, Topçu’ya göre, hakkın yerine geçen kuvvetin hâkimiyeti ve insanla tabiatı tahrip eden sanayileşmenin, sömürünün kaynağıdır. Bu çerçevede, teknolojik gelişmelerin, kapitalist sistemi güçlendiren ve insanı esarete sürükleyen unsurlar olduğunu savunur.
Topçu’nun eleştirisi, o dönemde ağır sanayinin meşrulaştırılmasının ve fabrika bacalarının minarelerle yan yana zikredilmesinin, muhafazakâr kesim tarafından fantezi veya kalkınma karşıtlığı gibi sathî düzeyde anlaşıldığı bir dönemde ortaya çıkar. Bu eleştiri aynı zamanda Demokrat Parti iktidarının savunduğu İslâm sosyalizmi düşüncesine yönelik bir muhalefeti içerir. Bu düşünce, sadece bir ekonomik sistem tercihi değil, aynı zamanda bir hak ve ahlâk meselesi olarak değerlendirilir. Topçu, bu durumu, İslâm’ın özünde barınan hak davası olarak nitelendirir ve sosyalizmi, çiğnenmesi halinde Allah’ın da affetmeyeceğini bildirdiği kul hakkının müdafaası olarak görür.
Millet ve milliyetçilik meseleleri, Topçu’nun eserlerinde önemli bir yer tutar. Topçu, Ziya Gökalp’in Turancılık davası ile başlayan maddeci ve ütopik milliyetçiliğin Cumhuriyet döneminde kaba maddeci ve realist milliyetçiliği doğurduğunu düşünür. Ayrıca İslâmcılar’ın dini milletten ayıran çabalarının da zihinsel bir karışıklığa sebep olduğunu ileri sürer. Anadolucular’ın Türk milletini ve milliyetçiliği tanımlamak için başlattığı bin yıllık tarih vurgusunu paylaşan Topçu, bu çizgiyi İslâm ve tasavvuf ile bütünleştirir. Ruhçu milliyetçiliği Melikşah, Mevlânâ, Yûnus, Fâtih ve Yavuz gibi Türk siyaset ve mâneviyat büyüklerinin temellerini attığı bir olgu olarak değerlendirir ve milliyetçiliği yeni ortaya çıkmış bir hadise olarak görenleri aşmak ister.
Topçu’nun devlet ve siyaset anlayışı, insan ve millet üzerinden inşa edilmiş gibidir. Devleti meydana getiren üç temel öğe, bir halk kütlesi, vatan toprağı ve idare edici iktidar olarak belirtilir. Otoritenin kaynağı devlet olmakla beraber, olgunlaşması ve devamlılığı otorite iradesini milletten almasıyla mümkündür. Devletin otoritesi ve kuvveti milletin otoritesi ve kuvvetinden bağımsız değildir. Halka dayanan, halk tarafından kontrol edilen, ancak halkın üstünde duran ve onun dileklerini Allah’ın iradesine bağlayan kuvvet en iyi hükümet olarak kabul edilir. Bu bağlamda Topçu, mesuliyet iradesini Allah’tan almayan bir idarenin haklı ve âdil bir milliyetçilik rejimi olamayacağını savunur.
Topçu’nun düşüncesinde hürriyet ve eşitlik kavramları, adalet ve mesuliyete göre ikinci derecede bir yerdedir. Hürriyetin, tabii olmayan bir sosyal hadise olarak tanımlandığı, gerçek hürriyetin ise hareket ve isyan içinde kazanıldığı ifade edilir. Topçu’ya göre, hürriyet müstakil değil bağımlı bir kavramdır. Ayrıca, inançsızlık ve liberal eğilimlerin ortaya çıkardığı hürriyet kavramının anarşiden başka bir şey olamayacağını vurgular.
