Anksiyete, Depresyon ve Travmayı Tedavi Etmenin Yeni Bir Yolu
Anksiyete ve depresyon gibi psikolojik bozukluklar gerçekten birbirinden farklı mı? Yoksa aynı sendromun parçası olabilirler mi?
- Nevrotizm, kaygı, üzüntü veya öfke gibi sık ve yoğun olumsuz etkiler yaşama eğilimi ile karakterize edilen bir özelliktir.
- Nevrotizm, anksiyete, depresyon ve travma ile ilgili bozukluklar gibi çeşitli duygusal bozukluklar için ortak bir kırılganlığı yansıtabilir.
- Duygusal bozukluklar için yeni bir tedavi, “duygusal bozuklukların transdiagnostik tedavisi için birleşik protokol” veya UP olarak adlandırılır.
David Barlow ve Boston Üniversitesi’nden meslektaşları tarafından, Current Directions in Psychological Science dergisinin Ekim 2021 sayısında yayınlanan yakın tarihli bir makale, bazı psikolojik bozuklukları (veya onların deyişiyle “duygusal bozukluklar”) – örneğin anksiyete bozuklukları, duygudurum bozuklukları, travma sonrası stres bozukluğu (TSSB), obsesif-kompulsif bozukluk (OKB) ve dissosiyatif bozukluklar – aynı sendromun varyasyonlarıdır. Ve bu sendromun merkezinde nevrotiklik var.
Nevrotizm kişilik özelliği
Yıllar önce, psikolog Hans Eysenck, zihinsel hastalıkların stresli olaylar ve kişilik özelliği nevrotikliği arasındaki etkileşimlerden kaynaklandığını öne sürdü.
Nevrotiklik nedir?
Bir röportajda David Barlow, nevrotikliği “çeşitli stres kaynaklarına tepki olarak sık ve yoğun olumsuz duygular yaşama eğilimi ile birlikte genel bir yetersizlik duygusu ve stresli olaylar üzerinde kontrol eksikliği algısı” olarak tanımladı.
Doğal olarak; bu tip insanlar, potansiyel olarak zorlu ve stresli olayların tahmin edilemez veya kontrol edilemez olduğuna inandığında, olaylardan kaçınma, hem de olumsuz duygusal deneyimlere negatif yanıt verme olasılıkları daha yüksektir.
Nevrotik insanların olumsuz duyguları azaltmaya veya önlemeye çalışmasının bir yolu, kaçınarak başa çıkmadır. Kaçınmayla başa çıkmanın bazı örnekleri, dikkatin dağılması, güvence arama, kaygı uyandıran faaliyetlerden veya durumlardan kaçınma ve güvenlik davranışlarında bulunmadır.
Nevrotiklerde genelde görülen ortak davranışlar şunlardır
• Aşırı derece şefkat ihtiyacı,
• Başkalarına duygularını göstermede zorlanma,
• Güvensiz, huzursuz ve aşağılık hissetme,
• Sosyal faaliyetlere karşı çekingenlik,
• Geleceğe dair plan yapmada başarısızlık,
• Saldırgan ve düşmanca tutumlar,
• Bilinçaltı korkuları,
• Anormal seks davranışları, şeklinde sıralanabilir.
Nevrotik Kişilik Bozukluğu Nedir Belirtileri Nelerdir?
Kaygı, duygu ve davranış bozuklukları yaşanmasına neden olan nevrotik kişilik bozukluğunun temelinde kontrol altına alınamayan kaygılar yatar. Nevrotik kişilik bozukluğu nedir sorusu psikolojinin alanına giren bir sorusudur. Psikoloji alanında kilinin bir tanı olarak nevrotik kişilik bozukluğu teşhisi konulabilir. Nevrotik kişilik bozukluğu belirtileri ise şöyledir:
Fiziksel belirtiler;
• Kasların aşırı gerilmesinden dolayı titreme olması
• Terleme, baş dönmesi, kalp çarpıntısı
• Otonom sinir sisteminden kaynaklı bozukluklar
• Nefes almada zorluk çekme
• İshal gibi bağırsak sorunları yaşama
Psikolojik belirtiler;
• Gereksiz ve nedensiz yere üzülme
• Küçük şeyleri büyütme
• Kaygının artarak hayatın merkezine yerleşmesi
• Sosyal fobi
• Korku, kuruntu ve huzursuzluk
• Cinsel davranışlardaki bozukluklar
• Ani sinirlenme ve öfkelenme
• Güvensiz hissetme
Duygusal bozuklukları tedavi etmek
Tedaviye gelince, Barlow ve meslektaşları, duygusal bozuklukların transdiagnostik tedavisi için birleşik protokol adı verilen bilişsel davranışçı bir müdahale geliştirdiler.
Hedef belirleme ve motivasyonu sürdürme: Sorunları ve hedefleri belirleme, değişim motivasyonunu tartışma, değişimin artılarını ve eksilerini değerlendirme vb.
Duyguları anlama: Duyguları (örneğin kaygı, öfke, suçluluk) ve bunların işlevlerini, tetikleyicilerini ve sonuçlarını öğrenmek.
Dikkatli duygu farkındalığı: Özellikle şimdiki zamana odaklı ve yargılayıcı olmayan bir şekilde duyguların farkındalığını artırmak.
Bilişsel esneklik: “Düşünme tuzaklarını” (örneğin felaketleştirme) tanımayı öğrenmek ve bilişsel yeniden değerlendirmeye katılarak bilişsel esnekliği artırmak (yani, bir durum hakkında nasıl düşündüğünü değiştirerek).
Duygusal davranışlara karşı koymak: Uyumsuz duygu odaklı davranışları (ör. erteleme, kaçınma, kendine zarar verme) tanımak ve değiştirmek.
Somatik duyumları anlama ve bunlarla yüzleşme: Duyumlara karşı toleransı artırmak için rahatsız edici bedensel duyumlara (örneğin, hızlı kalp atışı, baş dönmesi) tekrar tekrar maruz kalmak.
Duygulara maruz kalma: Duygusal toleransı artırmak için tehdit edici duyumlar ve durumlar gibi duygusal tetikleyicilere tekrar tekrar maruz kalmak.
Başarıları tanımak ve geleceğe bakmak: Hastanın ilerlemesini gözden geçirmek ve kazanımları sürdürmek için gelecek planlarını tartışmak.
Görülebileceği gibi, belirli psikolojik bozuklukların tetikleyicilerine odaklanmak yerine, duygusal bozuklukların transdiagnostik tedavisine yönelik birleşik protokol, birçok duygusal bozuklukta ortak olan şeye değinir: duygusal deneyimlere olumsuz tepki verme eğilimi ve kaçınmayla başa çıkma eğilimi.
