Türkiye, Rusya ile ilişkilerde ince bir çizgide yürüyor
Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Rus mevkidaşı Vladimir Putin, ortak bir zemin bulmak amacıyla Çarşamba günü Soçi’de bir araya geldiler. Başka bir deyişle, Suriye, Ukrayna, Afganistan, Libya, füzesavar bataryaları ve yeni doğal gaz anlaşmaları da dahil olmak üzere bir dizi önemli konuda görüştüler.
Yaklaşık üç saat süren toplantı, ilişkilerde çeşitli zorluklarla karşılaştıkları için iki lider arasında düzenlenen en kritik zirvelerden biri olarak kabul edildi. Ankara ve Moskova uzun zamandır dış politika çıkarları konusundaki farklılıklarını yönetmeye çalışsa da, Suriye ve Ukrayna dosyaları kırılgan ilişkileri ciddi şekilde test etmiş görünüyor.
Rusya destekli Suriye hükümet güçleri ile Türkiye destekli muhaliflerin arasındaki tırmanışın arttığı kuzeybatı Suriye’nin İdlib ilindeki durum gündemin en tartışmalı maddesi olmasına rağmen, Türkiye’nin Ukrayna’ya artan desteği, Ankara ve Moskova’yı çarpışma rotasına sokmuş eşit derecede önemli bir konu.
Erdoğan-Putin görüşmesi, Türkiye’nin ABD ile ilişkilerin en düşük noktasında olduğunu itiraf etmesinden birkaç gün sonra değil, Aynı zamanda Ankara’nın Rusya’nın 2014’te Ukrayna’dan yasa dışı ilhak ettiği Kırım’da yapılan parlamento seçimlerini reddetmesi sonrasında gerçekleşti. Türkiye Dışişleri Bakanlığı yaptığı açıklamada, Ankara’nın Ukrayna’nın toprak bütünlüğüne verdiği desteğin altını çizerek, Eylül ayı ortasında Kırım’da yapılan Devlet Duması seçimlerinin “Türkiye için yasal bir geçerliliği olmadığını” belirtti. Erdoğan, BM Genel Kurulu’na hitaben yaptığı konuşmada Kırım konusunu yineledi. Moskova tarafından hoş karşılanamayan ve Rus medyasında öfkeli bir şekilde yer alan bir konuşmaydı bu.
Ankara ve Moskova, Kırım’ın ilhakı konusunda Ukrayna üzerinde farklı çıkarlara sahipler. Türkiye, Ukrayna’nın Kırım’ı Rus güçlerinden temizleme stratejisi kapsamında geçen yılın sonlarında başlatılan Kırım Platformu’na destek veren ilk ülkeler arasında yer aldı.
S-400 füze savunma sistemi alımıyla Rus silah ticaretine de dahil olan Türkiye, bir süredir Ukrayna ile umut verici bir savunma işbirliği ortaklığının temellerini atıyor. İki ülke, insansız hava aracı savaşı, havacılık motorları ve füze teknolojisi gibi ezber bozan askeri gelişmeler üzerinde birlikte çalışıyor. Moskova son zamanlarda Ankara’yı “durumu dikkatlice analiz etmeye ve Kiev’in militarist duygularını körüklemeye son vermeye” çağırdı.
Rusya’nın Kırım’da uluslararası hukuku ihlal ettiği gerekçesiyle seçime de itiraz eden Ukrayna yönetimi, geçtiğimiz günlerde Türk yapımı TB2 savaş İhA’larının ortak üretimi için bir tesis kurmanın planlandığını duyurmuştu. TB2 yapımcısı Baykar Savunma, Ukrayna’ya altı TB2 satmak için 69 milyon dolar değerinde bir sözleşme imzaladı. Şirket, Türkiye’den insansız hava aracı satın alan ilk AB ve NATO üyesi olan Katar, Azerbaycan ve Polonya’nın da aralarında bulunduğu ülkelere de satış yaptı. Ankara, küresel savunma ticaretine olan payını genişletmek amacıyla son yıllarda savunma sanayisine milyarlarca dolar yatırım yaptı.
Türkiye’nin Ukrayna’ya yaptığı savunma satışlarının önemli iticilerinden biri de belli ki savunma ihracatını artırmak. Ancak, Kiev ile olan yakın ilişkilerinin arkasındaki tek motive edici güç bu değil. Geçen hafta Ukrayna’nın başkentine yapılan kısa bir ziyaret, Türk şirketlerinin ülkedeki artan varlığını fark etmemi sağladı. Kiev’i dünyaya bağlayan Boryspil Havalimanı’ndaki ana terminal binasının yanı sıra ülkenin en büyük stadyumu ve yüzlerce kilometrelik otoyolların tamamı Türk inşaat şirketleri tarafından inşa edildi. Telekomünikasyon, sağlık, inşaat ve gıda gibi çok çeşitli alanlarda faaliyet gösteren Türk şirketleri, Ukrayna’nın en büyük yabancı müteahhitleri olarak kabul ediliyor. Savunmanın yanı sıra Ukrayna ile Türkiye arasında serbest ticaret anlaşması imzalanması konusunda da görüşmelerin devam ettiğinin altını çizmek gerekiyor.
Kiev ile Ankara arasında artan bağlar, hem Türkiye’nin hem de Ukrayna’nın dış politika stratejilerindeki en önemli faktörlerden biri gibi görünen Rusya’yı ilgilendiren bir konu. Tarihsel ve siyasi olarak, Moskova her iki ülkede de önde gelen bir tehdit algısı olmuştur. Bu nedenle, bölgesel çıkarlar ve Batı ile ilişkiler açısından, Rusya her zaman bir ortak veya tehdit olarak resimdedir.
Ukrayna uzun süredir NATO destekçisi ve çekişmeli bir bölgede Batı yanlısı eski bir Sovyet devleti. Bu nedenle, Kiev ile ilişkileri ilerletme çabalarını hızlandıran Türkiye için de stratejik öneme sahip. Erdoğan, Ukrayna’nın NATO üyelik hedefine destek verdi. AB üyesi olmasa da Ukrayna, ekonomik entegrasyon ve daha derin siyasi işbirliğini kapsayacak kademeli olarak giderek artırdığı bir ilişki kurmaya çalışan Brüksel’in de öncelikli ortağı olarak kabul ediliyor.
Ankara’nın, Rus yapımı hava savunma sisteminin ikinci bir partisi ve yeni doğal gaz sözleşmeleri için müzakere etmesi gereken bir dönemde Rusya ve Ukrayna ile ilişkilerinde ince çizgide nasıl yürüdüğü çok önemli olacak. Türkiye’nin doğalgaz sözleşmelerinin çoğu, Gazprom da dahil olmak üzere Rus enerji şirketleriyle olmak üzere bu yıl sonuna kadar sona eriyor. Kırım meselesini ulusal güvenliği ve toprak bütünlüğü açısından kritik olarak gören Rusya’nın, Ankara ile aralarındaki birçok çekişmeli mesele ışığında Türkiye ile savunma ve gaz konusundaki müzakerelerinde nasıl bir yol iz süreceğini görmek de aynı derecede önemlidir.
