Çürüksulu Binbaşı Mehmet Ziya Bey’in Hikayesi (Bölüm-1)
Bugün Birinci Dünya savaşının olduğu 1915’li yıllara geri dönmek istiyorum. Ordu’da 1. Dünya savaşının başlamasıyla birlikte Seferberlik diye tabir edilen o zor süreci büyüklerimizden hep dinlerdik. O yıllarda tamamen dağılan Osmanlı Devleti yöremizdeki Rus işgalleri karşısında topraklarımızı müdafaa edecek silah ve asker gücünden yoksundu. Bunun gibi birçok gerekçeyle oluşan şartlar muvacehesinde içimizden Topal Osman gibi, Çürüksulu Binbaşı Ziya Bey gibi isimler çevresinden topladıkları insanlarla sivil taburlar kurmuştu. Milli müdafaa amacıyla bu sivil taburlar cephelerde çatışmalara girmiş, bazıları esir düşmüş, birçoğu da şehit ve de gazi olmuşlardır. Allah onlardan razı olsun. Bu vatan uğruna savaşan tüm büyüklerimize Allah’tan rahmet diliyorum. Hepsinin mekânı cennet olsun.
Bugün iki bölüm halinde o günlerin Ordu ayağını temsil eden Çürüksulu Binbaşı Ziya Beyin hikayesini sizlere aktarmak istiyorum. Okuyacağınız araştırma yazıma kaynak olarak değerli Tarihçi Prof. Dr. Oktay Özel ile Araştırmacı Yazar Sıtkı Çebi’nin muhtelif eserlerinden faydalandım. Kebikeç Dergisindeki iki makalesinden alıntılar yaptığım Sayın Prof. Dr. Oktay Özel Hocamıza ve Kitaplarındaki bilgilerden istifade ettiğim Araştırmacı Yazar Sıtkı Çebi’ye bu çalışmama yolladığı belgeleriyle destek veren; Sayın Ertekin Çolak Beyefendiye huzurlarınızda şükranlarımı sunuyor ve akabinde yazımıza geçiyorum…
1884 doğumlu olan Mehmet Ziya Bey Çürüksulu Ali Paşa’nın oğludur. Ziya Bey diğer iki kardeşi Fuat ve Kamil Bey gibi İstanbul’da okuduğuna dair bir bilgi de bulunmamaktadır. Aksine Ziya Beyin çocukluğunun önemli bir kısmı, annesiyle, Perşembe’de geçmiş, arada bir İstanbul’daki Paşa babasını ziyaret etmekle yetinmiştir. Dolayısıyla 1890’lar boyunca Ordu kazasını savaş alanına çeviren Gürcü-Türk nüfuzlu ailelerin iktidar mücadelesine yakından şahit olan Ziya Beyin sert karakteri o çatışmalarla şekillenmiştir. Ziya Bey’in gençlik döneminde özellikle Ordu-Fatsa hattında belli muhacir köylerini kendisi ve emrindeki müfrezesi için bir üs olarak kullandığı, oralarda konakladığı bilinmektedir.
Balkan Savaşları’nda amcazadeleri Çürüksulu Ahmet ve Mahmut Paşaların merkezden örgütlediği Müdafaa-i Milliye çerçevesinde oluşturulan gönüllü milis birliklerinin Ordu-Perşembe bölgesindeki yerel ayağının Ziya Bey olduğuna ifade edilmektedir… Ziya Bey yanındaki gönüllü milisleri ile birlikte ilk önce Balkan Savaşına katılmış ve Yüzbaşı rütbesi elde etmiştir. Balkan Savaşları’ndan itibaren bu yapılanmaların içinde aktif bir milis kumandanı olarak yer almıştır. Bu dönemde büyük ölçüde çetelerin çatısı altında faaliyet gösterdikleri düzenli askeri birlik olarak Teşkilat-ı Mahsusa kuvvetleri kurulmuştur. Ziya Bey 1913’te Çatalca civarındaki muharebelere bu çerçevede kurduğu gönüllü müfrezesinin başında katılmıştır. Bu muharebeler de ismi anılan Çürüksulu Ziya Beyin daha bugünlerde Teşkilat-ı Mahsusa Yüzbaşı’larından biri olarak tanınmış olduğunu göstermektedir.
1915 Mart’ında yeniden teşkil edilen Teşkilât-ı Mahsusa Alayı’na bağlı olarak “Ziya Bey Taburu” adıyla özel bir müfreze oluşturulmuştur. Milis Binbaşı rütbesiyle bu taburun başında iki yıl kadar savaşan Ziya Beye bağlı bu müfrezenin Ordu ile Ünye arasındaki bölgede faaliyetlerde bulunduğu söylenmektedir. Tıpkı Ziya Bey gibi Balkan Savaşları’na uzanan askerlik ve sonrasındaki milis çete faaliyeti tecrübesine sahip Topal Osman Ağa’nın da bu sıralarda kendi bölgesinde kurduğu benzer bir müfrezeyle Giresun-Trabzon-Gümüşhane mıntıkasında aynı Alay’a bağlı olarak faaliyet halinde olmuştur.
Birinci Dünya Savaşı başlayınca Çürüksulu Ali Paşanın üç oğlu Fuat, Ziya ve Kamil kardeşler Ordu ile Batum, arasındaki bölgede Rus kuvvetlerine karşı 1916 yılı sonlarına kadar silahlı şekilde mücadele etmişlerdir. Müfrezesi ile birlikte Rusya içlerine girip Batum’un kuşatılmasında görev alan Fuat ve Ziya Beyler Trabzon’un işgali üzerine daha batıya doğru ilerleyen Rus kuvvetlerine karşı kumandalarındaki gayrinizami birliklerle adım adım çatışarak geri çekilmişlerdir. Rusların ilerleyişinin durdurulduğu Harşit muharebelerinde üç kardeşten en az ikisinin bir arada savaştığı sözlü anlatılarda ifade edilmektedir. Ziya Bey Birinci Dünya Savaşı’nın ilk iki yılı boyunca kendisinin bizzat örgütlediği milis müfrezesi ile çatışma ve savaşlarda etkin yer alınca 1916 sonlarından itibaren de Ordu, Perşembe ve Fatsa bölgesinde “Harşit Kahramanı” olarak anılan ve saygı duyulan bir toplumsal şahsiyete dönüşmüştür. (Devamı-2. Bölümde)
Yazar’ın diğer yazıları için tıkla
