ArabNews Gazetesinden DR. MAJID RAFIZADEH’in Rusya ve İran’ın Hafız Esat ve Suriye konusunda taviz vermeyeceklerini analiz ettiği yazısı.
ABD’nin Suriye hükümetine karşı “Sezar Yasası” Çarşamba günü yürürlüğe girince yaptırımları, sıkılaştı. Birçok Suriyeli, ülkenin kötüleşen ekonomisi, paranın devalüasyonu ve temel malların artan maliyeti nedeniyle de protesto ediyor. Suriye hükümeti, İran ve Rusya’nın en sadık müttefikleri, karşı karşıya oldukları ekonomik baskıya rağmen Aleviler devletine yardım etmeye devam edecekler mi?
Cumhurbaşkanı Beşar Esad, bugünkü konumunu tabii bir şekilde Rusya ve İran rejimine borçludur. Mart 2011’de Suriye ayaklanmasının ardından Tahran ve Moskova’nın mali, askeri, istihbarat ve danışmanlık yardımı olmasaydı, Esad büyük olasılıkla iktidarını sürdüremezdi. Mali açıdan bakıldığında, İran İslam Cumhuriyeti, Suriye hükümetinin en büyük finansörlerinden biri durumda. En önemli bölgesel müttefiki Esad’ı iktidarda tutmak için çatışmanın ilk beş yılında yılda yaklaşık 6 milyar dolar harcadı. İran’ın Suriye hükümetine ekonomik yardımı, petrol sübvansiyonları, kredi limitleri ve askeri yardım gibi çeşitli yöntemlerle devam etti. Ancak İran şu anda ciddi ekonomik baskılarla karşı karşıya olduğu için Suriye’ye sağladığı mali yardım azaldı.
İran, Suriye hükümetinin muhalefet ve isyancı gruplara karşı zafer kazanmasına yardımcı olmak için İslam devrim Muhafızları Kolordusu’ndan ve Hizbullah gibi vekillerinden askerler de görevlendirdi. Ek olarak, Rusya Esad’a askeri yardım sağladı ve 2015’te doğrudan füze saldırıları yoluyla müdahale etti. İran ve Rusya’dan gelen askeri yardım, Esad’ın bir zamanlar kaybettiği bölgelerin çoğunun kontrolünü yeniden ele geçirmesinin önde gelen nedeni
İran ve Rusya’nın, coronavirüs pandemisi ve küresel ekonomik yavaşlama nedeniyle ciddi zorluklarla karşı karşıya olduklarını biliniyor, ancak büyük olasılıkla Esad’a yardım etme stratejik önceliklerini sürdürecekler. Suriye doğal kaynaklar açısından zengin olmasa da konumu açısından büyük önem taşımaktadır. Rusya’nın Akdeniz’deki stratejik çıkarları, Şam’daki siyasi hükümetle iç içe çünkü Suriye’nin ikinci büyük limanı olan Tartus limanı Rusya’nın bölgedeki tek deniz üssüne ev sahipliği yapıyor. Ayrıca Suriye on yıllardır Moskova’dan silah satın alıyor.
Tahran’daki teokrasinin aksine Suriye hükümeti laik olmasına rağmen, Suriye’yi kaybetmek İran için çeşitli düzeylerde zararlı olacaktır. 1979’dan beri Suriye, iktidardaki mollaların bölgede müthiş bir etki sağladığı platform olarak hizmet ediyor. İran’ın Suriye ile ittifakı teokratik rejime Lübnan’daki güçlü bir hareket olan Hizbullah’ı kurma ve Filistin’deki Hamas hareketini destekleme imkanı verdi. Bu vekil gruplar İran’ın bölgesel etkisini güçlendirmesine ve korumasını sağlıyor, aynı zamanda sert muhalefeti yurt içinde yatıştırmış oluyor. Esad rejimi düşecek olsaydı, İran sadece dost bir Suriye hükümetine sahip olmanın avantajını değil, bu vekil gruplara sağladığı desteği, esnekliği ve kabiliyeti aynı zamanda bölgesel jeopolitik kaldıracı da kaybedecekti.
Başka bir deyişle, Şam’daki mevcut siyasi iktidarın çöküşü, İran’ın Levant’taki vekilleriyle lojistik ilişkilerini olumsuz yönde etkileyecektir. Suriye rejiminde bir değişiklik, Esad ile aynı ölçüde İran’ı Esad ile aynı ölçüde desteklemesi pek olası değil. Şüphesiz, Sünni çoğunluğa sahip demokratik bir Suriye (Suriye nüfusunun yaklaşık yüzde 75’ini oluşturuyor) Arap dünyasının geri kalanına İran’dan daha sempatik olacaktı. Daha da önemlisi, birçok Suriyeli ve muhalif grup İran’ın Suriye’deki insan hakları ihlallerini defalarca kınadı. Esad’ın düşüşü İran’a karşı bölgesel güç dengesini büyük ölçüde değiştirecek ve İslam Cumhuriyeti’ni daha da izole edecekti. Bu artan uluslararası tecrit ve iç baskı ile birlikte İran’ın bölgesel rolünü değiştirecek ve rejimini çöküşün eşiğine getirebilir.
Rusya Hükümeti de Esad’ın görevden alınmasının bir sonucu olarak karşılaşacakları feci politik ve stratejik yankıların farkında. Bu nedenle, mevcut Suriye hükümetinin çöküşünü önlemeye kararlı.
Son olarak, ABD ve bölgedeki müttefiklerini dengelemeye yönelik ortak ilgileri nedeniyle ve Orta Doğu’da nüfuz sahibi olmaktaki ortak ilgileri nedeniyle Suriye stratejik olarak İran ve Rusya için kritik önem taşıyor.
Suriye hükümeti ekonomik açıdan daha fazla baskı ile karşı karşıya kaldıkça, İran ve Rusya büyük olasılıkla Esad’ın iktidarda kalmasını sağlamak için ellerinden geleni yapacaklar. Onu ofisinde tutmak hem Tahran hem de Moskova için bir ulusal güvenlik ve strateji meselesidir – onu kaybetmeyi göze alamazlar.
Tercüme: Hayati Esen
