Vladimir Putin’in liderliğindeki Rusya Federasyonu, küresel siyasetteki etkinliğini artırmak amacıyla stratejik bir odaklanma ile Ortadoğu’ya yönelmiştir. Bu kapsamlı makalede, Putin’in Ortadoğu politikasının ana hatlarını ve bölgeyle kurduğu ilişkilerin güvenlik, ekonomi ve stratejik işbirliği boyutlarını inceleyeceğiz.
Bu makale, Rusya’nın politikasının üç temel dayanağı üzerine odaklanmaktadır. İlk olarak, güvenliğin ve savunmanın sağlanması; ikinci olarak, Büyük Avrasya’nın inşası; ve üçüncü olarak, Rusya’nın teknolojik dönüşümünü gerçekleştirmesi ve uluslararası düzeyde teknolojik atılımlara öncülük etmesi için elverişli bir ortamın oluşturulması başlıklarını içermektedir.
Son dönemde, gittikçe daha iddialı bir dış politika izleyen Rusya, kendisini Batı’nın karşısında güçlü bir aktör olarak konumlandırmaya yönelik adımlar atmaktadır. Bu değişimin ilk belirgin örneği, Suriye İç Savaşı’na doğrudan müdahalede bulunarak gerçekleşti. Soğuk Savaş döneminde de Ortadoğu’ya özel bir ilgi gösteren Rusya, yakın çevresi olarak değerlendirdiği bölgede etkisini artırmak adına güçlü hamleler yaparak söz sahibi oldu.
Devlet Başkanı Putin’in de önem verdiği Avrasyacı düşüncenin merkezi, Valdai Tartışma Klübü’nde düzenlenen bir konferansta Rusya’nın Ortadoğu politikasını masaya yatırdı. Konferansta, Rusya’nın bölgedeki riskler ve fırsatlar ele alındı ve bu değerlendirmenin ardından Konstantin Truevtsev tarafından kaleme alınan bir rapor yayınlandı
Güvenlik Politikası:
Putin yönetimi, Ortadoğu’daki çeşitli kriz bölgelerine müdahale ederek bölgedeki güvenlik dinamiklerini şekillendirmekte kararlıdır. Bu bağlamda, Suriye iç savaşı öne çıkan bir örnek olarak karşımıza çıkmaktadır. Rusya’nın Suriye’deki Esad rejimine verdiği destek, bölgesel bir güç olarak Rusya’nın konumunu sağlamlaştırmış ve bölge üzerindeki etkisini artırmıştır. Aynı zamanda, İran ile kurulan stratejik ittifak, Orta Doğu’daki dengeyi değiştirmekte etkili bir rol oynamaktadır.
İran ve Basra Körfezi Suriye’deki çatışmalar sona erdikten sonra Basra Körfezi kendisini Orta Doğu’nun merkezinde bulacaktır. Basra Körfezi’nin güvenlik meselelerine kapsamlı bir çözüm bulmak, Rusya’nın Orta Doğu politikasının kilit unsurlarında birisidir. Kısa bir süre önce, Rusya’nın bu bölgede bir kolektif güvenlik sistemi oluşturmaya yönelik önerileri ütopik görülüyordu, ancak bugün çoğu bölgesel ve küresel aktörün bu girişimi takdir etmesiyle bu öneriler tekrar önem kazandı.
Suudi Arabistan, Rusya ile geliştirdiği stratejik işbirlikleriyle kapsamlı yapısal ekonomik hedeflerine ulaşmaya odaklanmaktadır. Özellikle enerji sektöründe yapılan anlaşmalar, Suudi Arabistan’ın ekonomik reformlarını destekleyen önemli bir faktördür. Ancak, Yemen’deki çatışmanın ekonomik reformların önündeki engel olduğu göz önüne alındığında, Rus diplomatik çabaları bu konuda yardımcı olabilir. Riyad’ın Yemen’den çekilmesi, Rusya’nın bölgede uluslararası bir güvenlik alanının oluşturulmasında etkin bir rol oynamasına olanak tanıyabilir.
Rusya’nın Basra Körfezi’nde kolektif bir savunma sisteminin parçası olarak hareket etme potansiyeli, bölgedeki çatışmaların çözümünde önemli bir adım olabilir. Bu durum, Suriye, Lübnan ve Ürdün gibi bölge ülkelerine ekonomik ve siyasi avantajlar sağlayabilir.
İsrail ve Rusya İlişkileri: Diplomasi, Ekonomi ve Güvenlik
Rusya’nın Orta Doğu’daki önceliklerinden biri, İsrail ile ilişkilerin güçlendirilmesidir. İsrail’in bölgedeki diğer ülkelerle artan işbirliği, Rusya’nın politikasının dengeleyici yapısını vurgular. İki ülke arasındaki güçlü kültürel ve tarihsel bağlar, 21. yüzyılın kilit alanlarında (BT, dijital ekonomi, yapay zeka) işbirliği yapma potansiyelini artırabilir.
Ancak, İsrail’in ABD ile güçlü müttefikliği göz önüne alındığında, Rusya’nın bu ilişkide dikkatli bir dengeleme yapması gerekmektedir. Filistin meselesinde Rusya’nın işbirliği yapabileceği tek küresel güç olması, bölgedeki çatışmaların çözümüne dair bir fırsat sunmaktadır. Suriye’deki İsrail ve İran anlaşmazlığında Rusya’nın tarafsız bir pozisyon benimsemesi, bölgedeki çatışmaların tırmanmasını engelleyebilir.
Mısır ve Rusya İlişkileri: Finansal Bağımlılık ve Teknolojik İlerleme
Mısır’ın Orta Doğu politikasını şekillendiren önemli etkenlerden biri finansal bağımlılığıdır. ABD’ye, Suudi Arabistan’a ve BAE’ye finansal açıdan bağımlı olan Mısır, bağımsız kararlar almak konusunda sınırlıdır. Ancak, Rusya ile yüksek teknoloji, dijital dönüşüm ve yapay zeka alanlarında yapılacak işbirliği, Mısır’ın bilimsel ve teknolojik kalkınmasına katkı sağlayabilir. Bu alandaki işbirliği, mevcut koşullarda Rusya için önemli bir avantaj olabilir.
Mağrip Ülkeleri ve Rusya: Libya Çatışması ve İşbirliği Zorlukları
Libya’daki çatışmalar, Rusya’nın Mağrip ülkeleriyle ilişkilerini zorlayan bir faktördür. Bu ülkelerle işbirliği girişimleri, doğrudan temasın eksikliği nedeniyle ekonomik ve siyasi risklerle karşı karşıya kalmaktadır. Ancak, özellikle Cezayir veya Fas gibi ülkelerle seçili alanlarda işbirliği, çatışan taraflar arasındaki gerilime dikkat edilmesi gerektiği bir ortamda mümkündür.
Ekonomik İlişkiler ve Enerji Diplomasisi:
Ortadoğu, zengin enerji kaynaklarına sahip olmasıyla bilinir, ve bu durum Rusya için ekonomik fırsatlar doğurmaktadır. Putin yönetimi, enerji sektörü üzerinden bölge ülkeleriyle sıkı ekonomik ilişkiler kurmuş ve enerji anlaşmaları yaparak ekonomik bağları derinleştirmiştir. Petrol ve doğalgaz ticareti, Rusya’nın bölge ülkeleriyle olan ekonomik bağlarını güçlendirmekte ve enerji alanında stratejik işbirlikleri oluşturmasına olanak tanımaktadır.
Stratejik İşbirliği ve Diplomatik İlişkiler:
Putin’in Ortadoğu politikasının temel taşlarından biri de stratejik işbirlikleri ve diplomatik ilişkilerdir. Bu kapsamda, Türkiye ile yapılan anlaşmalar, özellikle S-400 hava savunma sistemlerinin satışı gibi, bölgedeki dengeleri etkileyen önemli adımlardır. Ayrıca, İsrail, Suudi Arabistan gibi ülkelerle geliştirilen diplomatik ilişkiler, sadece bölgesel dengeyi değil, aynı zamanda bölgedeki siyasi gelişmeleri şekillendirmeye yönelik bir çabanın göstergesidir.
Batı Varlığı ve Geleceği: Orta Doğu’daki Batı varlığı, özellikle ABD’nin politik önceliklerindeki değişikliklerle birlikte değerlendirilmelidir. Rusya, bu durumu fırsata çevirerek Orta Doğu’da daha etkin bir rol oynayabilir. Ancak, ABD’nin Katar ve Körfez ülkelerindeki askerî varlığını sürdüreceği ve İsrail ile stratejik işbirliğini devam ettireceği göz önüne alındığında, Rusya’nın bu bölgelerde ABD ile rekabet etmesi zor olabilir.
Putin’in Ortadoğu politikası, bölgenin karmaşık güvenlik dinamikleri, ekonomik potansiyeli ve stratejik önemi dikkate alındığında, Rusya’nın küresel arenada etkili bir aktör olarak varlığını sürdürme çabasının bir yansımasıdır. Güvenlik, ekonomi ve stratejik işbirliği alanlarında izlediği çok yönlü politika, bölgedeki dengeleri etkileme potansiyeline sahip olmakla kalmayıp, aynı zamanda uluslararası ilişkilerdeki dinamiklere önemli bir katkı sunmaktadır. Bu bağlamda, Rusya’nın Ortadoğu politikası, küresel siyasetteki önemini ve etkisini artırmaya yönelik stratejik bir adımdır.
