İsrail askerleri 2010 yılında Gazze’ye yönelik insani ablukayı kırmak amacıyla yola çıkan sivil gemilere saldırdığında, Türkiye Cumhurbaşkanı İsrail’in en sert eleştireniydi. Filistin davasının ömür boyu savunucusu olan Recep Tayyip Erdoğan, Amerika’nın Kudüs’ü ülkenin başkenti olarak tanıma kararının ardından 2018’de Türk büyükelçisini İsrail’den geri çekmişti. İki ülke o zamandan beri soğuk ilişkilere sahipti – her ikisinin de sıkı bir şekilde Amerikan bölgesel etki alanı içinde olduğu Soğuk Savaş sırasında sahip oldukları- nispeten yakın ilişkiden çok farklı olarak. 1949’da Türkiye, İsrail’i tanıyan ilk Müslüman ülke oldu. İsrail Cumhurbaşkanı Isaac Herzog’un geçen hafta Türkiye’ye yaptığı ziyaret, her iki tarafın da ortak çıkarlarına ve şimdi işbirliği yapma isteklerinin gerekliliğine dikkat çeken seçimleriyle bir değişikliğe işaret etti.
Merhum Şimon Peres’in 2007’de TBMM’ye hitaben yaptığı konuşmadan bu yana Herzog’un böyle bir ziyareti gerçekleşmemişti. Erdoğan’ın “tarihi” ve “dönüm noktası” gibi terimlerle öne sürdüğü Ankara, kendisini Kutsal Toprakların eski emperyal gücü olarak göstermeye hevesli Herzog’a ev sahipliği yapmak için hiçbir masraftan kaçınmadı. İsrail cumhurbaşkanı, karlı Ankara’da Mustafa Kemal Atatürk’ün mozolesinde askeri bir şeref kıtası ile karşılandı. Yakın zamana kadar kabul edilmeyen bir gezi için, İbrahim Anlaşmalarının diplomatik darbesinin ardından Türkiye gibi bir zamanların müttefikleriyle çözülmemiş gerilimlerden endişe duyan İsrailliler için bu fırsatın önemi hiçbir zaman kaybolmadı. İran’ı bölgesel olarak izole etmeye istekli olan ziyaret, Ankara’ya fırsatlar sunarak ilişkileri onarmak için bir fırsat olurken, İsrail’in bölgesel güvenlik hegemonyasının baltalanmasının fırsatlarını da sınırladı.
İsrail’le yakınlaşmaya yönelik adımların atılıyor bu durum Türkiye’nin daha geniş bölgesel etkisinin artışıdır. Ekonomik sıkıntılarla boğuşan Ankara, Mısır, BAE ve Suudi Arabistan da dahil olmak üzere bölgedeki birçok ülkeyle zayıflamış bağları geliştirerek hissedilen izolasyonunu sona erdirmeye çalışıyor. Geçen yılın sonlarında, enerji sektöründe 10 milyar dolarlık bir yatırım taahhüdü alarak Abu Dabi ile arasını düzeltti. Doğu Akdeniz’in yeni keşfedilen hidrokarbon yataklarının çıkarılması siyasi farklılıklar nedeniyle ertelendiği için, Mısır ile deniz bölgesini sınırlamak için de çalışıyor. Herzog’un ziyareti benzer şekilde siyasi ile ekonomik olanı bir araya getirdi, çünkü iki taraf bu yıl ikili ticarette yüzde 17’lik bir artış sağlayarak 10 milyar dolara çıkarmak istediklerini açıkladı.
Türkiye’nin taraf olmadığı Doğu Akdeniz Gaz Forumu’nun önemi artarken, Türkiye’nin Mısır ve İsrail ile gergin ilişkileri, Yunanistan ve Kıbrıs’ın cazibesini artırdı. İsrail’e Türk zeytin dalının, Yunan çıkarlarını ortadan kaldırmayı amaçladığına şüphe yok, ancak Tel Aviv’in karşılık verebileceğine dair herhangi bir umut ise Ocak ayında şunları söyleyen bir İsrail hükümet kaynağı tarafından en azından alenen çürütüldü: “Ankara ilişkileri, İsrail’in Yunanistan ve Kıbrıs ile ittifakı pahasına gelmeyecek.”
Bununla birlikte, Biden yönetiminin geçen ay öngörülen İsrail-Kıbrıs-Yunanistan boru hattına verdiği desteği geri çekmesinin ve Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin ardından yenilenen gaz arzı korkularının ardından, şimdi işbirliği için daha geniş bir alan var. İsrail doğal gazını Türkiye’ye ve ardından Avrupa’ya taşıyacak bir Doğu Akdeniz boru hattı inşa etme olasılığı, elektrik kesintileri ve hızla artan enerji faturaları nedeniyle sorunlar yaşayan Ankara için acil bir öncelik. Önümüzdeki yıl yapılacak cumhurbaşkanlığı ve parlamento seçimlerinde Erdoğan’ı koltuğundan etmekle tehdit eden büyük bir muhalefet bloğunun gerçek olasılığı ile karşı karşıya kalan hükümet, çaresiz bir seçmen kitlesini kazanmayı amaçladığı için ülkenin yaşam maliyeti krizine bir çözüm bulmak için çaresiz.
Erdoğan, Herzog ile akşam yemeğinde “Filistin meselesini” ve “Filistinlilerin sosyal ve siyasi statüsündeki iyileşmeyi” gündeme getirdiğini söyledi. Devlet ziyaretinin görünüşte dostane olmasına rağmen, Filistin sorunu iki ülke arasındaki fikir ayrılıklarının en önemli nedeni olmaya devam ediyor. Türkiye, 2007’den beri Gazze’yi kontrol eden Hamas İslamcıları ile bağlarını sürdürüyor. İsrail’in onları Türkiye’den faaliyetlerini durdurmaya zorlama girişimlerine karşı çıkan Ankara, grup liderlerine sığınak ve vatandaşlık teklif etti. Bununla birlikte, İbrahim Anlaşmalarını baltalamakta başarısız olan Türkiye, şimdi farklılıklardan ziyade İsrail ile çıkarları paylaşmakla daha fazla ilgileniyor gibi görünüyor.
Washington’un gözüne girmenin yanı sıra, İsrail ile gelişen ilişkiler, Türkiye’nin bir yatırım destinasyonu olarak zedelenmiş statüsünü yeniden inşa edecek. Batılı sermayenin Türkiye’den eşi benzeri görülmemiş çıkışı, durumu kontrol altında tuttuklarını göstermek isteyen ülke liderleri için öngörülemeyen ekonomik politikaların tehlikelerini gündeme de getirdi.
İsrail Başbakanı Naftali Bennett gezi öncesinde ülkesinin dış politikası açısından “istikrar”ın öneminin altını çizdi. Ankara’nın öngörülebilirlik konusundaki bariz eksikliği, siyasi ve ekonomik kaderini etkilemeye devam edecek. İsrail doğalgazının Avrupa’ya taşınmasını sağlamak için bir su altı boru hattı inşa etmek için önceki plan, İsrail’e sunduğu lehte haklara rağmen Türkiye’yi baypas etmekti çünkü ikincisi, Yunan ve Kıbrıslı muhataplarında bulduğu güvenilirliği tercih ediyordu. Türkiye’nin bölge ülkeleriyle köprüleri onarma çabalarının yanı sıra, yapabileceği en değerli uygulama, hem müttefiklere hem de yatırımcılara güven verecek şeffaf ve net planlara girişmektir.
