Türkiye’nin son on yılda Suriyeli mülteci krizine verdiği yanıt, etik ve insani gerekçelerle takdire şayandır. Ama aynı zamanda ekonomi, siyaset ve güvenlik ile sosyal ve dış politika alanlarında da rahatsız edici zorluklar ortaya çıkardı. Ülke, kaldıra bileceğinden daha fazla mülteciyi kabul ettiğinden ve onları taşıyabileceğinden daha uzun süre misafir ettiğinden, mülteci akışının sıcak karşılaması ciddi bir endişeye dönüştü.
İktidar partisinden veya muhalefet partilerinin yetkililerin son açıklamaları, Türkiye’nin yerel, bölgesel ve uluslararası faktörler nedeniyle mülteci politikasında bazı ayarlamalar yapma olasılığının yüksek olduğunu gösteriyor. Sorunun iç içe geçmiş hem iç hem de dış boyutları var.
- Şarku’l Avsat: Ukrayna – Rusya savaşı, Çin’in Tayvan’ı işgalinin önünü açar mı?
- Almanya, yeniden silahlanma vaadiyle felsefi tartışmaya ihtiyaç duyuyor
İç cephede, artan mülteci karşıtı duygular ve artan mülteci sayısıyla ilgili kamuoyu hoşnutsuzluğu artıyor. Bu konu, gelecek yıl yapılacak seçimlerden önce hükümetin önündeki en büyük zorluklardan biri. Aynı zamanda muhalefet partilerinin hükümete baskı yapmak için kullanabilecekleri güçlü bir kart. Bununla birlikte, hükümet politikasını eleştirdiklerinde, mültecilere karşı kamuoyunun duruşunda etkili bir rol oynayan yabancı düşmanlığı söylemlerini yayıyorlar. Türkiye, yükselen enflasyon ve işsizliğin yaşandığı bir ekonomik krizin ortasında ve muhalefet partileri, ülkenin birçok sosyal ve ekonomik sıkıntısından mültecileri sorumlu tutuyor.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan geçtiğimiz hafta hükümetin Suriyelilerin vatanlarına onurlu bir şekilde geri dönmeleri için çaba sarf ettiğini söyledi. “Ne kadar yalnız kalsak da Suriyeli kardeşlerimizin gönüllü ve onurlu bir şekilde anavatanlarına dönmeleri için elimizden gelen çabayı gösteriyoruz” dedi. Erdoğan’ın seçim müttefiki aşırı sağcı Milliyetçi Hareket Partisi lideri Devlet Bahçeli, Ramazan Bayramı tatili için evlerine giden Suriyelilerin Türkiye’ye dönmesine gerek olmadığını söyledi. İçişleri Bakanı Süleyman Soylu, alışılmadık bir şekilde, kamuoyu ve siyasi partiler tarafından sık sık eleştirilen bir uygulama olan Suriyeli mültecilerin bayram için Suriye’yi ziyaret etmesine izin verilmeyeceğini söyledi. Onların argümanı, Suriye’yi ziyaret etmek güvenliyse, kalmanın da güvenli olduğudur. Öte yandan sivil toplum kuruluşları, bu ziyaretlerin Suriyeli mültecilerin anavatanlarıyla bağlarını güçlendirdiğine ve hatta geri dönüş süreçlerine yardımcı olabileceğine dikkat çekiyor.
Yurtiçinde, Türkiye’nin mülteci sorunu, ucuz işgücü ve vatandaşlık da dahil olmak üzere çok katmanlı. Anketler, Türk halkının ideolojik ve milliyetçi nedenlerle vatandaşlık vermeyi reddettiğini gösteriyor. Ana muhalefetteki Cumhuriyet Halk Partisi lideri Kemal Kılıçdaroğlu geçen hafta hükümete; “Neden pervasızca vatandaşlık veriyorsunuz, neye hazırlanıyorsunuz? Vatandaşlık verirken güvenlik soruşturması yapıyor musunuz?” diye sormuştu
Gazeteci Murat Yetkin, bu soruların altında yatan iki temel endişe olduğunu söyledi. Birincisi, Suriyeli mülteciler arasında kimliğini gizleyen teröristlerin Türkiye’ye girip yerleşebilmesi. İkincisi, iktidar partisinin göçmenleri seçmen haline getirerek 2023’te oy avantajı elde edeceği iddiası. Bu sorular üzerine Soylu, 2016’dan bu yana 19.336 Suriyeli mültecinin güvenlik gerekçesiyle sınır dışı edildiğini, Çavuşoğlu ise bu yılın ilk üç ayında 21 bin göçmenin sınır dışı edildiğini söyledi.
Mülteci meselesinin uluslararası bir boyutu da var. Türkiye’nin AB ile yaptığı 2016 mülteci anlaşması, Ukrayna savaşı ve bölge ülkelerinin Suriye rejimiyle uzlaştırma çabalarının tümü, Türkiye’nin mülteci politikasının şekillenmesinde rol oynuyor. Ukrayna’daki çatışmalar şimdiden yeni bir mülteci dalgasını tetikledi. Suriye’yi Arap toplumuna geri kazandırmak, en fazla mülteciye ev sahipliği yapan üç komşu olan Lübnan, Ürdün ve Türkiye gibi ülkeleri mültecileri geri gönderme çabalarına girmeye itebilir.
Türkiye’deki Suriyeli mülteci krizi Suriye savaşıyla başladı ama savaş bitse bile ortadan kalkması pek mümkün değil. Türk halkı, Suriyeli mültecilerin eninde sonunda ülkelerine döneceğine inansa da, şimdilik bu pek olası görünmüyor. Konu her geçen gün daha da siyasallaştıkça Türkiye’ye entegrasyonları da Suriye’ye dönüşleri de zorlaşıyor.
