Türkiye AB gündemini aşağı kaydırıyor
AB ülkeleriyle ilişkilerini geliştirmek amacıyla Türkiye geçen yıl sismik arama gemisini doğu Akdeniz’den çekerken, bu çekilmenin sadece bakım amaçlı olduğunu iddia etti. Ancak bakım tamamlandığında ne olacağı belli değil.
Geçen haftaki AB zirvesinde Türkiye ile ilişkiler baskın gündem maddesiydi. Ancak son bildiride Türkiye ile ilgili bölümün başlığı “Doğu Akdeniz” olarak yer aldı ve bloğun bu alandaki durum dışındaki konularda Ankara ile ilgilenmediği öne sürüldü.
2018 yılında, Türkiye ve Libya Ulusal Mutabakat Hükümeti, deniz yetki alanlarının sınırlarını belirleyen bir mutabakat zaptı imzalayarak Doğu Akdeniz’i denizin geri kalanından ayıran bitişik bir Türk-Libya bölgesi yarattı. Bu tartışmalı anlaşmaya göre, Doğu Akdeniz’den gazın deniz tabanına döşenen bir boru hattıyla Avrupa’ya taşınması için Türkiye’nin deniz yetki alanını geçmesi ve dolayısıyla Ankara’nın onayını gerektirmesi gerekiyor.
AB, geçen haftaki zirveyi izleyen son bildiride, Türkiye ile “bir dizi alanda işbirliğini geliştirmek için aşamalı, orantılı ve geri döndürülebilir bir şekilde” angaje olmaya hazır olduğunu açıkça belirtti. Bu ifade, AB’nin Haziran ayındaki bir sonraki zirvesinde başka kararlar alabileceği konusunda Ankara’yı önceden uyarıyor.
AB tebliğindeki bir diğer önemli konu, 1995 yılı sonunda yürürlüğe giren Türkiye-AB gümrük birliği anlaşmasının güncellenmesine yapılan atıftı. Bu konunun iki yönü var. Birincisi, Türkiye’nin, AB’nin serbest ticaret anlaşması (FTA) olduğu ülkelerden ticaret sapmasını önlemeye yönelik ısrarlı talebi. Zira Türkiye’nin AB ile gümrük anlaşması nedeniyle bu tür üçüncü ülkelerin sanayi malları gümrük vergisine tabi tutulmadan Türkiye pazarına girebilmektedir. Ancak Türkiye’nin o üçüncü ülke ile kendi STA’sı yoksa, sanayi ürünlerini o ülkeye ihraç etmek için gümrük vergisi ödemek zorundadır. Ankara, AB’nin bu tür ülkelere Türkiye ile benzer bir anlaşma imzalamasını şart koşması konusunda ısrar etti, ancak blok şimdiye kadar bu öneriye kulak asmadı.
İkincisi, AB’nin Kıbrıs’ı bir devlet olarak tanıması için Türkiye üzerindeki dolaylı baskısıyla ilgilidir. Kıbrıs Cumhuriyeti, Türkiye, Yunanistan ve İngiltere ile birlikte üç garantörden biri olarak 1960 yılında kurulmuştur. Devleti kuran anayasal anlaşmalara göre, Kıbrıslı Türkler ve Kıbrıslı Rumlar cumhuriyetin iki “siyasi olarak eşit” bileşenidir. Kıbrıslı Rumlar bu eşit statüyü reddediyor ve Kıbrıslı Türklere bir azınlık muamelesi yapmakta ısrar ediyorlar.
AB, artık gümrük birliği anlaşmasını bir araç olarak kullanarak, Türkiye’yi dolaylı olarak Kıbrıs devletini tanımaya zorluyor. Bu düzenleme, nihai tebliğde şu şekilde formüle edilmiştir: “Ekonomik işbirliği konusunda, biz (AB liderleri), Komisyon’u, Gümrük Birliği’nin uygulanmasındaki mevcut zorlukları ele almak ve tüm Üye Devletlere etkili bir şekilde uygulanmasını sağlamak için Türkiye ile müzakereleri yoğunlaştırmaya davet ediyoruz. . ” Bu metin, AB’nin gümrük birliğini güncellemedeki amacının ticari sapmayı ortadan kaldırmak değil, Türkiye’nin Kıbrıs Rum devletini tanımasını sağlamak olduğunu ortaya koymaktadır.
Kıbrıs sorununun BM himayesinde çözümü için bu ay Cenevre’de yapılacak uluslararası bir toplantıya AB’nin yaklaşımında da benzer bir fark var. Kıbrıs’ın Türk ve Rum toplumları, üç garantör devlet ve BM’nin katılımıyla gerçekleştirilen 5 + 1 buluşması. AB zirve tebliğinin ilgili paragrafı şu şekildedir: “(AB), AB’nin gözlemci olarak katılacağı Birleşmiş Milletler himayesinde müzakerelerin yeniden başlamasını dört gözle bekliyor.” Türkiye, AB’nin katılımından memnun değil ve varlığı – gözlemci sıfatıyla bile – müzakereleri daha da karmaşık hale getirecek.
Türkiye için AB zirvesinden kaynaklanan bir diğer önemli konu da AB ülkelerini ziyaret etmek isteyen Türkler için vize kolaylığı sağlamasıydı. Bu on milyonlarca Türk için önemli ama AB bildiride bundan bahsetmiyor bile. Ancak bu konudaki yükümlülüklerini yerine getiremeyen taraf, bloğun gerektirdiği 72 kriteri yerine getiremediği için Türkiye’dir.
Avrupa Konseyi Başkanı Charles Michel ve Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen’in bu hafta Türkiye’yi ziyaret etmesi planlanıyor. Bu, Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın AB’ye karşı tekrar tekrar sert söyleminin ardından köprüleri onarmak için yeni bir girişim olacak.
