Libya’da geçen yıl 24 Aralık’ta yapılması planlanan seçimler çeşitli nedenlerle yapılamadı. Bunlardan en önemlisi, Yüksek Ulusal Seçim Komisyonu’nun nihai aday listesini yayınlayamamasıydı çünkü milisler bunu yaparsa seçim sürecini durdurmakla tehdit etmişti.
Eylül ayında, Tobruk merkezli Temsilciler Meclisi, Başbakan Abdul Hamid Dbeibeh’in Ulusal Birlik Hükümeti’nden desteğini çekmişti. BM destekli yol haritasına göre, seçimlere katılmak istiyorsa, seçimlerden üç ay önce istifa etmesi gerekiyordu. Hala bunu yapmadı.
Geçen hafta Dbeibeh, hükümetinin bu yıl Haziran’da yapılması planlanan seçimlere kadar görevde kalacağını belirtmişti. Başka bir deyişle, kendi görev süresini neredeyse yarım yıl uzattı. Meclis Başkanı Aguila Saleh, Dbeibeh’in kararına karşı çıktı ve yeni başbakanın Çarşamba günü oylanacağını söyledi.
Bunlar Libya’nın iç siyasetinde yaklaşan bir depremin işaretleri.
BM tarafında da değişiklikler oldu. Libya özel elçisi Jan Kubis, muhtemelen Washington’un talebiyle Kasım ayında görevinden istifa etti ve yerini ABD’li diplomat Stephanie Turco Williams aldı. Beyaz Saray, Libya’da gelişen olayların kontrolünü kaybetmek istemiyor.
Seçimlerin belirlenen tarihte yapılamayacağının anlaşılmasının ardından, Yüksek Seçim Komisyonu başkanı, seçimlerin altı ila sekiz ay daha yapılmayabileceğini söyledi.
Ülkenin bölünmüş doğası ışığında, siyasi sürecin sonucu hakkında tahminlerde bulunmak daha da zorlaştı. Dbeibeh başbakan olduğunu iddia etse de Saleh, Dbeibeh’in görev süresinin 24 Aralık’ta sona erdiğine inanıyor. Bu nedenle Başbakan olarak hareket edemez.
Komplikasyonlara ek olarak, Uluslararası Ceza Mahkemesi tarafından aranan bir adam olan Seyfülislam Kaddafi, geçen yıl seçimlerde aday olarak ortaya çıktı. Halife Hafter bir diğer güçlü aday. Bu iki aday, Libya’daki demokratik sürecin gelişmesi üzerinde temel bir etkiye sahip olma potansiyeline sahiptir.
Seçimler yapılırsa, bundan sonraki ele alınacak konu yabancı güçlerin Libya’dan çekilmesi olacaktır. Bu görev için az çok tatmin edici bir çerçeve zaten mevcuttur. Libya’daki BM Destek Misyonu himayesinde 5+5 Libya Ortak Askeri Komisyonu adlı bir ekip oluşturuldu. Bu komisyon geçen yıl Ekim ayında, yabancı askeri güçlerin Libya’dan çekilmesini teşvik etmeyi kabul etmişti. Bu karar, 23 Ekim 2020’de imzalanan ateşkes anlaşmasına ve BM Güvenlik Konseyi’nin 2570 ve 2571 sayılı kararlarına uygundu. Geçen Haziran ayında Berlin Konferansı’nda alınan kararlarla da uyumluydu. Plan, geçen yıl Ekim ayında Trablus’ta düzenlenen Libya İstikrar Konferansı’na sunuldu. Libya’nın süreci sahiplenmesi yolunda önemli bir adımdı, ancak en önemli olan uygulamadır. Libya’daki hemen hemen her büyük paydaşın kararları kendi yorumu var.
BM’nin Libya’ya ait bir seçim sürecini başlatma konusundaki samimi isteğine rağmen, önemli çıkarları olan ülkeler bu ülkeden ellerini kolay kolay çekmeyeceklerdir.
Rusya, kendi beklentilerini karşılamadığı sürece Wagner Grubu paralı askerlerini geri çekmeyecek. Mısır, Libya ile uzun bir ortak sınırı olduğu için yabancı güçlerin geri çekilmesiyle çok ilgileniyor. Fransa ve İtalya’nın kendi planları var. Ve ABD, Williams aracılığıyla bunun iş anlamına geldiğini zaten gösterdi.
Türkiye’nin de kendine göre beklentileri var. Şimdiye kadar sadece Trablus merkezli Ulusal Mutabakat Hükümeti ile muhatap oldu. Artık Libya satranç tahtasının ilk düşündüğünden daha karmaşık olduğunu anlıyor. Ülkedeki daha fazla yerel oyuncuyla ve Mısır ve BAE gibi yabancı aktörlerle temasa geçti. Ankara, Türk askeri varlığının Libya’daki meşru Libya hükümetiyle imzalanan bir anlaşmaya dayandığı yönündeki görüşünü zaten dile getirdi – ancak bu anlaşma henüz Tobruk merkezli parlamento tarafından onaylanmadı.
Türkiye ile Rusya arasındaki yakın temasa rağmen Ankara, geçtiğimiz günlerde sürpriz bir açıklama yaparak “Türkiye, Libya’da ABD ile birlikte çalışacak” dedi. Bunun tam olarak ne anlama geldiğini zamanla göreceğiz.
Son olarak, petrol şirketleri seçim sürecinde belki daha iddialı bir rol oynayacaktır. Onların yöntemleri, Libyalı politikacıların ve yabancı ülkelerinkinden bile daha etkili olabilir.
