Balkanlar, jeopolitik yakınlığı ve tarihi ve kültürel bağları nedeniyle Türkiye için özel bir ilgi alanıdır. Son birkaç aydır Balkan ülkeleriyle ilişkiler ve bunlarla ilgili konular Ankara’nın dış politika gündeminde giderek daha önemli bir yer işgal etmeye başladı.
Pazartesi günü, Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan geçen yıl Ankara ile ikili ilişkileri stratejik ortaklık düzeyine yükseltmek için bir anlaşma imzalayan Arnavutluk’u ziyaret etti.
Ertesi gün, Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic, Türk mevkidaşının davetlisi olarak Ankara’yı ziyaret etti. Ziyaret, Türkiye’nin Bosna-Hersek’teki tüm taraflar arasındaki kriz görüşmelerinde arabuluculuk yapma olasılığı da dahil olmak üzere çeşitli nedenlerle önemliydi. Bunların, Nisan ayında Sırbistan’da yapılacak seçimlerden sonra gerçekleşmesi bekleniyor.
- İsrail, normalleşme için Hamas’ı işaret ediyor
- Putin-Reisi Zirvesi: Mesafeli ve dönüm noktalarına odaklı
Bosna-Hersek, ülkenin Boşnaklarını ve Sırplarını içeren siyasi bir krizin ortasında. Ülkenin üçlü cumhurbaşkanlığının Sırp üyesi Milorad Dodik, kendi resmi ordusunu, yargısını ve vergi sistemini kurarak Bosnalı Sırpların Bosna devletinden fiilen ayrılmasını talep ettiğinde tetiklendi. Bu, 1995’te ülkenin kanlı iç savaşını sona erdiren ve üçlü başkanlığı kuran ABD’nin aracılık ettiği Dayton Anlaşmalarına aykırı olarak görülüyor.
Sırplar, Boşnaklar ve Hırvatlar arasındaki etnik bölünmelerin yakın tarihte savaş suçlarına yol açtığı bir ülkede, mevcut gerilimler bölgedeki diğer ülkeleri alarma geçirdi. Bu gerilimlerin etkilerinin Bosna-Hersek sınırlarının çok ötesinde hissedilmesi muhtemeldir ve bölgedeki Türk, Rus, Amerikan ve Avrupa çıkarlarını tehlikeye atabilir.
Balkan devletleriyle köklü bağları olan Türkiye, Dodik’in hareketini “yanlış ve tehlikeli” olarak nitelendirdi. Sırp mevkidaşı ile bu haftaki görüşmelerinin ardından düzenlediği ortak basın toplantısında Erdoğan, krizi çözmek için Bosna’nın üçlü cumhurbaşkanlığının üç liderini Ankara veya Belgrad’da bir toplantı için bir araya getirme konusunda anlaştıklarını söyledi. Bakan, Türkiye’nin Sırbistan’da yapılacak seçimlerin hemen ardından bir çözüm bulmak için diplomatik çabalarını yoğunlaştıracağını da sözlerine ekledi.
Yerel basında yer alan haberlere göre Erdoğan, Balkan devletlerinin liderlerinin arabuluculuk teklifine desteklerini dile getirdiğini söyledi.
Batı Balkan ülkeleriyle iyi diplomatik ilişkilere sahip olan, ekonomik ve insani yardım sağlayan Türkiye, son yıllarda bölgedeki her ülke ile ilişkilerini geliştirmiştir.
Örneğin Ağustos ayında Erdoğan, Bosna ve Karadağ’ı ziyaret ettiği üç günlük bir Balkan turuna çıktı. Ertesi ay, Türkiye Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, nüfusu ağırlıklı olarak Boşnak Müslüman olan Novi Pazar şehrinde bir Türk konsolosluğu açmak için Sırbistan’ı ziyaret etti.
Erdoğan, takip eden aylarda Vucic, Hırvatistan Cumhurbaşkanı Zoran Milanoviç ve Dodik ile de ayrı ayrı bir araya geldi. Özellikle Dodik, Türkiye’nin Balkanlar’daki rolünü destekliyor ve şunları söylüyor: “Bosna-Hersek’in kaderi, Erdoğan’ın desteğiyle yerel politikacıların diyaloğuna bağlı. Bunun dışında kimsenin görüşü Bosna-Hersek için iyi bir sonuca yol açmaz.”
Sırbistan ve Bosna’nın Türkiye için önemi, Ankara’nın bölgedeki amiral gemisi projesi olan Belgrad-Saraybosna otoyolunu yansıtıyor gibi görünüyor.
Tarihsel olarak Müslüman Boşnaklarla yakın ilişkilere sahip olan Türkiye, Balkan bölgesi için istikrarlı bir Türkiye’yi hayati gören Sırbistan ile de yakın ilişkiler geliştirmeye başlamıştır. Bu ikili ilişkiler sadece siyasi ve ekonomik düzlemde gelişmemiş, aynı zamanda askeri bir boyuta da sahiptir.
Ankara ve Belgrad tarafından 2019’da imzalanan bir askeri çerçeve anlaşması, Türk parlamentosundaki tartışmalarda Türk muhalefetinden eleştiri aldı. Raporlara göre hükümet, Sırbistan’ın 2020’de onayladığı anlaşmayı diğer ülkelerle imzalananlara benzer rutin bir anlaşma olarak savundu. Ancak muhalif politikacılar, Türkiye’nin müttefiklerini rahatsız edecek ve ülkenin Balkanlar’daki çıkarlarını olumsuz yönde etkileyecek ayrıntılar içerdiğini söyledi. Bunun Türkiye’nin bölgedeki arabuluculuk rolünü de tehlikeye atabileceği konusunda uyardılar.
Başka bir yerde, Türk makamları geçtiğimiz günlerde Macaristan’ın Romanya ve Sırbistan ile olan sınırlarına 50 polis memuru yerleştireceklerini belirttiler. Uyuşturucu kaçakçılığı ve sınır ötesi suçlar için.
Balkanlar, eski Yugoslavya’nın dağılmasından bu yana, artan ekonomik ve siyasi etkisi sayesinde son yirmi yılda bölgede önemli bir oyuncu olarak ortaya çıkan Türkiye için bir öncelik olmuştur.
Ankara, Makedonya’nın ittifaka katılma yolundaki başarılı girişimine destek de dahil olmak üzere, Balkan ülkelerinin NATO’ya katılımını teşvik etmede de önemli bir rol oynadı. 1995 yılından bu yana Ankara, Balkanlar’daki tüm NATO operasyonlarında yer almış ve Kosova ile Bosna-Hersek’te uluslararası güvenlik güçleriyle hizmet vermek üzere asker sağlamıştır.
Balkanlar’da Türkiye için riskler yüksek olsa da, diğer uluslararası ve bölgesel aktörlerin çıkarlarını da dikkate almak önemlidir. Bölge, Çin, ABD, Avrupa ve Rusya dahil olmak üzere çok çeşitli yabancı güçlerin ilgi alanı haline geldi.
Moskova, bölgede ekonomik varlığını ve siyasi etkisini artırmak için çaba sarf ederek özellikle bölgede güçlü ve aktif bir ilgi görüyor. Ancak Balkanlar’daki politikaları Türkiye’ninkilerle uyuşmuyor. Bu nedenle Ankara’nın mevcut bölgesel krize dahil olması ve gelecekteki rolü, başta ABD ve AB olmak üzere diğer güçlerle koordinasyona bağlı olacaktır.
