Van’da yeni keşfedilen mezarlar, eski uygarlığın gömme ayinlerini gösteriyor
Van’da iki mezarın arkeolojik kazıları, Urartu uygarlığının 2750 yıl öncesine dayanan ölü gömme gelenekleri hakkında yeni bilgiler ortaya koyuyor.
Van’ın Gürpınar belediyesinde Çavuştepe Kalesi’nde beş yıl önce başlayan kazılarda Urartu dönemine ait iki mezarın bulunduğu bir nekropol ortaya çıktı. Urartu Kralı II. Sarduri tarafından MÖ 750 yılında yaptırılan kale ve kuzey kesimdeki nekropolün (arkeolojik kentlerde toplu mezarlıklar) kazılması, Urartu ölü gömme ayinleri ve yaşam tarzları hakkında yeni bilgiler ortaya çıkarmıştır.
Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi (YYÜ) Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü öğretim üyesi Prof. Rafet Çavuşoğlu, kazıya öncülük ediyor. Ancient Origins, 25 kişilik kazı ekibinin antropologlar, arkeologlar, sanat tarihçileri, şehir planlamacıları ve restoratörlerden oluştuğunu söylüyor.
Çavuşoğlu, daha önce ölü yakma sonrası toprak ve çömleğe sandıklar, mezar odaları ve gömü gördüklerini aktarıyor. “Artık yeni bir mezar tipiyle karşılaştık. Cesetler bir platformun yanında sıralanmış, bu da bize Urartu gömme uygulamalarına dair yeni bir bakış açısı kazandırıyor.”
Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın izniyle kazı çalışmalarını yürüten Çavuşoğlu’na göre, iki yeni mezar bir yetişkine ve cenin pozisyonunda gömülü bir çocuğa ait. Mezarları inceleyen arkeologlar, ölenlerin değerli mezar eşyalarının kayıp olduğunu ve kemiklerinin başka bir yerde olduğunu keşfetti.
Kazı Başkanı Prof Dr Rafet Çavuşoğlu, AA muhabirine yaptığı açıklamada, ilk olarak 1961’den 1986’ya kadar kazısı yapılan Çavuştepe Kalesi’nde öncelikle koruma ve koruma çalışmaları yürüttüklerini söyledi.
Çavuşoğlu, 2017 yılından bu yana kalenin nekropol alanında kazı yaptıklarını ve bu süre zarfında Urartu arkeolojisi ve ölü gömme gelenekleri hakkında önemli arkeolojik bilgiler keşfettiklerini söylüyor.
Çavuşoğlu, yetişkinin mezarının bulunduğu süre içerisinde rahatsız edildiğini belirterek, cesedin muhtemelen takılarıyla birlikte gömüldüğünü düşündüklerini söyledi. Kazmaya devam ettikçe daha net bir cevap almayı beklediklerini söylerken, beraberinde hiçbir eşyanın olmaması ve cesedin darmadağın bulunması yıkımı akla getiriyor.
“Cesedin başını ayaklarının yanında, omurgasını başka bir yerde, dağınık halde bulduk. Mezarın hazine avcıları tarafından mücevherleri almak için açıldığı düşünülebilir, ancak kendi döneminden başka [yakın zamanda] yasadışı bir kazı olduğuna dair hiçbir kanıt bulamadık.”
Çavuşoğlu, mezarlıkta taş sıralı bir mimari yapıdan ve klasik Urartu mezarlarından farklı bir mezar keşfettiklerinden bahsediyor.
Yeni bir mezar geleneğiyle de karşılaştıklarına değinerek, yeni mezarların sur duvarlarına benzer üç sıra taşla çevrili bir alanın eteğinde bir eksen üzerine gömüldüğünü aktaran Çavuşoğlu, “Duvarın hemen dibinde, ‘inhumasyon’ tarzında gömülü cesetleri keşfediyoruz.” dedi.
Urartu nekropollerinin daha önce birçok kez kazıldığını ancak bu gömme geleneği bulgusunun alışılmadık olduğunu aktaran Çavuşoğlu, “Öncelikle düzenli bir mimari yapı var ama üzerinde kerpiç yapı yok. Platform gibi bir şey yaptılar. Bu yapının yarım ila bir metre yakınında gömme mezarlar görüyoruz.” dedi.
Bu mezarların Urartu nekropolleri ve Urartu ölü gömme gelenekleri açısından bizim için ve bölge için özel bir yeri temsil ettiğini söylüyor. Mezarlığın zamanımızdan 2750 yıl önce kullanıldığına inanıyoruz” dedi.
Urartu uygarlığı, bazı kaynaklarda Van Krallığı olarak da anılan bir Demir Çağı krallığıydı. Van Gölü çevresindeki bölgede ve Kafkas Dağları, İran Platosu, Mezopotamya ve Anadolu arasındaki dağlık plato bölgesinde yoğunlaşmıştı. MÖ dokuzuncu yüzyılın ortalarında kurulmuş ve MÖ 6. yüzyılda ortadan kaybolmadan önce Orta Doğu’da önemli bir siyasi güce sahipti.
Van ili Gürpınar ilçesinde bulunan Çavuştepe Kalesi, Urartu kültürünü doruk noktasında temsil etmektedir. Kalenin iki bölümü bulunuyor. Bir zamanlar Urartu fırtına tanrısı Khaldi’ye adanmış bir tapınağın bulunduğu üst kısım ve çeşitli yapıların bulunduğu alt kale.
