Ego Nedir?
Bu yazının başlığına tıkladığınızda, belki şu düşünceye sahiptiniz: “Sanırım egonun ne olduğunu biliyorum, ama bakalım ne diyor.” Bu soru egoyu tanımlamaya başlamak için iyi bir yerdir.
Mark Leary’nin ego üzerine yazdığı bir yazısında belirttiği gibi, ego kelimesinin en temel anlamı, benliğe atıfta bulunabilen ve kararlar verebilen “ben” e atıfta bulunmasıdır. Egonun ilgili diğer bir tanımı, benmerkezci veya bencil olmakla ilgilidir. Narsisizm terimini, kendi yansımasına aşık olan Yunan efsanesi Narcissus’tan alıyoruz. Bazen narsistleri “büyük” egolara sahip olarak tanımlayacağız.
Bu kısa özetin önerdiği gibi, egonun birbiriyle ilişkili en az iki parçası vardır. Bir kısım, kendini yansıtıcı farkındalık ve kişinin eylemlerini kendine ve başkalarına haklı çıkarma kapasitesini mümkün kılmasıdır. Bu bağlamda, bir kişi kavramı ile ilgilidir. Yani, bazı akademisyenler bir kişiyi kendi kendini yansıtabilen ve eylemlerinin hesabını verebilen bir varlık olarak tanımlar ve egonun bilişsel kısmının bu yetenekle yakından bağlantılı olduğu açıktır.
Ancak bencillik kavramının önerdiği gibi, egonun motive edici kısmı da vardır. Barda bir kadına pas atan, ancak reddedilen ve arkadaşlarına geri dönen ve nasıl gittiğini soran oldukça narsist bir adam düşünün ve o, “O benimle ilgileniyor, ama şimdilik elde etmesi zor oynuyor. ” Olayların bu açıklaması, reddedildiği halde bile çekici ve arzu edilir olduğuna olan inancını sürdürmesi için olayları yeniden çerçevelendirmeye çalışmaktadır. Elbette, arkadaşları muhtemelen bu rasyonelleştirmeyi anlayacak ve bunun için onunla dalga geçecektir. En azından bunun olmasını umabiliriz. Egolarımızı kontrol altında tutmak için iyi arkadaşlar çok önemlidir.
Tanınmış sosyal psikolog Elliot Aronson, “kendini haklı çıkarmanın” bu motivasyonel gücünün hayatımızda merkezi bir rol oynadığını savunuyor. Ego savunmalar oluştururken işleyen güçlü motivasyonel güçlerin kanıtı olarak bilişsel uyumsuzluktaki devasa literatürü aktarır.
Ego neyi savunuyor? Aronson, egonun dünyada tutarlı, haklı bir yer sürdürmeye çalıştığını savunuyor. Aronson ve yardımcı yazarı Carol Tarvis, Hatalar Yapıldı, Ama Benim Tarafımdan Değil adlı mükemmel kitabında, egonun kişinin dünyadaki yerini haklı çıkarmak için çalıştığı çok sayıda ve çeşitli yolu anlatıyor. Yaptıkları şeyi neden yaptıklarını ve neden suçlanmadıklarını haklı çıkarmaya çalışan politikacıların, avukatların ve sıradan insanların birbirleriyle boğuştuğu örnekleri veriyorlar.
İlginç bir şekilde, kendilerini haklı çıkarmanın, hem narsistlerin kendilerini geliştirme eğilimlerini hem de yeteneklerini veya kapasitelerini azaltan düşük benlik saygısı olan insanları nasıl açıklayabileceğinden bahsediyorlar. Sebep, kendini haklı çıkarmanın aynı zamanda kişinin benliği ve sosyal dünyadaki yeri hakkında tutarlı, haklı bir bakış açısını sürdürmekle ilgili olmasıyla ilgilidir. Bu nedenle, özgüvenleri düşük olan insanlar, anlatılarını sürdürmek için belirli bir tür kanıt arıyorlar. Aynı zamanda, insanların başkalarıyla çatışmaktan kaçınmalarını veya liderlik için sorumluluk almalarını haklı çıkarması nedeniyle kendilerini küçümsemeleri de söz konusudur.
Ego Nasıl Evrimleşti?
Ego ve onun kendini yansıtma kapasiteleri ve kendini haklı çıkarma eğilimleri nereden geliyor? Yani neden gelişti? Bu, Birleşik Bilgi Teorisi tarafından verilen temel içgörülerden biridir. Birleşik Teoriye göre, insan egosu “aklanmanın zihinsel organıdır”. Bu biraz tuhaf gelebilir, bu yüzden onu açıklığa kavuşturmama izin verin. Bir zihinsel organ, zihni oluşturan çeşitli sistemleri ve onun yapabileceği her şeyi ifade eder. Örneğin, gözleriniz ve beynin oksipital lobundaki görme sisteminiz, ışığı almak ve onu aktiviteye rehberlik edebilecek görsel görüntülere dönüştürmek üzere tasarlanmış bir “zihinsel organ sistemi” olarak çerçevelenebilir.
Benzer şekilde, ego, insanlarda bir tür zihinsel organdır. Ama ne yapacak şekilde gelişti? Bunu düşünmenin bir yolu, başkalarından gelen soruları yanıtlamanıza izin veren şeydir. Şu dikkate değer gerçeği bir düşünün: İnsanlar şimdiye kadar bir soru sorduğu bilinen tek primattır. İnsan yaşamının ne kadarının sorularla ve bunlara nasıl yanıt vereceğimizi düşündüğümüzde bu oldukça şaşırtıcıdır. Sorular her yerdedir ve hayatımızda çok büyük bir rol oynarlar.
Ama sorular nereden geldi? Soruları, önerme ifadelerinden kaynaklanan “olumsuz alan” olarak düşünebiliriz. Önerme, anlam taşıyan dil temelli bir ifadedir. Öyleyse, “Bu meyveler yemeye iyi gelir” dersem, anlam taşıyan bir önerme beyanı yaptım. Bu iddiayı olumlu bir alan olarak düşünün ve şimdi etrafındaki negatif alanda tüm olasılıkları hayal edin. Örneğin, belki meyveler değil kırmızı misketler ya da belki yemeleri iyi değiller ama zehirlidirler ya da dikkatin başka bir yere yöneltilebileceğini düşünün. Yani belki başka biri çilek yerine çiçeklere dikkat etmeyi tercih eder.
Bu şekilde düşünerek, önermeleri bir tür “cevap” olarak yeniden şekillendirebiliriz. Yani iddiayı dile getirerek üstü kapalı olarak “buna dikkat et ve değerini dikkate al” diyor. Bunu bir cevap olarak düşünmek, onu sorularla ilişkilendirmemizi sağlar. Sorular, önerme tarafından verilen “cevaba” göre negatif alanı etiketlememize ve çerçevelememize izin veren bilişsel araçlardır. Bir bina metaforu kullanalım. Bu şekilde bir önerme bir tuğla gibi düşünülebilir. Sorular bu tuğlayı kararsız hale getirebilir. Bunu göz önünde bulundurarak şunu sorabiliriz: Öneriyi istikrara kavuşturmak için ne yapmanız gerekiyor? Bir bina yapısına benzer şekilde, potansiyel olarak destekleyebilecek bir sisteme sahip olmanız gerekir.
Önermeler ve soruları için bağlamı çerçeveleyen buna “gerekçelendirme sistemi” diyebiliriz. Bu tür gerekçeler açık olabilir ve sorular ortaya çıktığında gereklidir. Örneğin, birisi bunların gerçekten çilek olup olmadığını sorarsa, şu açık gerekçeyi verebilir: “Bunların çilek olduğunu kanıtlayabilirim; bak onları aç ve gör.” Bununla birlikte, önermeleri destekleyen gerekçelendirme sistemlerinin çoğu örtüktür ve genellikle verili kabul edilir. Bunu Grice’in “konuşma özdeyişlerinde” görebiliriz. Belirttiği gibi, konuşmanın bilgilendirici, doğru, ilgili ve açık olma kurallarıyla çerçevelendiğini zımnen varsayıyoruz. Bu örtük kural ihlal edilirse, konuşmacı büyük olasılıkla açıkça sorgulanacak ve iyi bir gerekçe belirtilmezse cezalandırılacaktır (Not: Bu, sorgulayan kişinin bu hareketi yapacak sosyal güce sahip olduğunu varsayar).
Buradaki nokta, önerme dilinin sorgulanabilir olması ve bu nedenle bir gerekçelendirme sisteminin desteğine ihtiyaç duymasıdır. Bu, kişiler hakkında çok önemli bir şey anlamına gelir. İnsanların “Kültür-Kişi” denilen varlık düzleminde yaşadığı söylenebilir. Bu, Birleşik Teori’nin “gerekçelendirme bağlamı” olarak adlandırdığı insan eylemini çerçeveleyen ve sınırlayan bağlamdır. Bu ışığa bakarsak, kişilerin eylemlerini ve iddialarını, başkalarının potansiyel olarak meydan okuyabileceği veya sorgulayabileceği olumlu bir alan kaplıyor olarak düşünebiliriz. Bu nedenle, kişinin eylemlerini ve iddialarını bir gerekçelendirme sistemi ile destekleyebilmesi gerekir.
Bu bizi tam bir döngüye sokar ve egonun ne olduğunu anlamamızı sağlar. Bu sizin tercüman sisteminizdir ve gerekçelendirme bağlamında eylemleriniz için açıklamalar geliştirme işlevi görür. Farklı bir şekilde söylersek, onu haklı çıkarmanın zihinsel organı olarak görebiliriz ve görevi haklı bir varoluş durumunda olduğunuzdan emin olmaktır. Ama muhtemelen bunu zaten biliyordun.
