BM, çocukların hayatlarıyla siyaset yapmayı bırakmalı
Çatışma bölgelerinde çocuk haklarını ihlal eden tüm devletler istisnasız “utanç listesine” alınmalıdır.
Dünyanın dört bir yanındaki çocuklar savaşın sonuçlarından muzdariptir; rutin olarak öldürülürler, sakatlanırlar, savaşmak için askere alınırlar ve başka şekillerde istismar edilirler. 2020’de Birleşmiş Milletler, bir önceki yıl 25.000’den fazla ağır ihlali bildirdi.
BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, sorumluları bu tür ihlalleri sona erdirmeleri için baskı altına alacak güçlü araçlara sahip. Ancak bunları kullanmakta başarısız oluyor ve çoğu zaman siyaseti çocukların hayatlarının üzerine yerleştiriyor.
Son 20 yılda, BM Güvenlik Konseyi çatışma bölgelerindeki çocukları korumak için bir çerçeve oluşturdu. Genel sekreterin, öldürme ve sakatlanma dahil olmak üzere çocuklara yönelik ağır ihlalleri her yıl rapor etmesini gerektirir; çocuk askerleri işe almak; cinsel şiddet; ve okulları bombalamak. Genel sekreter sorumluların bir listesini raporuna eklemekle yükümlüdür.
- “Farklı Muamele” adlı yazısı dolayısıyla yargılanan bir gazeteci
- Yaşar Yakış: Türkiye AB gündemini aşağı kaydırıyor
Bazen denildiği gibi “utanç listesi”, partileri ağır ihlallerden sorumlu tutmanın temel taşıdır. Amaçlandığı gibi kullanıldığında, liste oldukça etkili bir araç olmuştur. Hükümetler ve devlet dışı silahlı aktörler, listeye alınmanın damgalanmasından korkuyorlar ve ihlallerini sona erdirmek ve listeden çıkarmak için atabilecekleri adımlar konusunda BM ile ilişki kurmaya motive oluyorlar.
Listenin gücünü kendim gördüm. 2006’da Sri Lanka’da çocuklar ve silahlı çatışmalar konusunda BM özel danışmanı olarak görev yaptım ve burada çocukları Tamil Kaplanları veya hükümete bağlı Tamil Makkal Viduthalai Pulikal (TMVP) tarafından kaçırılan kalbi kırılmış düzinelerce aileyle görüştüm. Sri Lanka’nın iç savaşında savaşmak için. TMVP, 2006 yılında “utanç listesine” eklendi. Birleşmiş Milletler Çocuk Fonu (UNICEF) ile yoğun diyalogun ardından, kaçırılmaları sona erdirmek için bir eylem planı imzaladı ve uygulamaya koydu ve 2011’de listeden çıkarıldı.
O zamanlar, silahlı çatışmalarda çocukları korumak için çalışan bizler arasında aşikar bir iyimserlik duygusu vardı. Genel sekreterin listesini çocuk askerleri işe almak gibi uygulamaları kökten kaldırmak için güçlü bir araç olarak gördük. Ve yıllarca öyleydi. Liste, Sri Lanka’daki TMVP’ye ek olarak, aralarında Nepal’deki Maoistlerin, Filipinler’deki Moro İslami Kurtuluş Cephesinin ve Çad, Uganda, Demokratik Kongo Cumhuriyeti’ndeki hükümet güçlerinin de bulunduğu pek çok kişiyi utandırdı. DRC) ve Sudan.
Bununla birlikte, son yıllarda, listelemeye ilişkin kararlar giderek daha politik hale geldi ve listenin çocukları koruma potansiyelini zayıflattı. Örneğin, 2016’da BM’nin dönemin Genel Sekreteri Ban Ki-moon, koalisyon hava saldırıları bir önceki yıl 450’den fazla çocuğu öldürmüş ve yüzlerce çocuğu yaralamış olsa da Yemen’deki Suudi liderliğindeki koalisyonu listesinden çıkardı. Sebep? Suudi, BM fonlarını geri çekme tehdidinde bulunuyor.
Genel Sekreter Guterres, Suudi koalisyonunu 2017’de listesine geri getirmesine rağmen, BM’nin bir önceki yıl koalisyonun en az 222 çocuk ölümünden sorumlu olduğuna dair kendi bulgularına rağmen 2020’de tekrar kaldırdı. Guterres, 2019 ve 2020 yıllarında belgelenen yüzlerce ihlale rağmen Myanmar silahlı kuvvetleri Tatmadaw’ı çocukları askere alma ve kullanma listesinden çıkardı.
Bu ihanetler beni, genel sekreterin son on yılda listeleme ve listeden çıkarma kararlarının sistematik bir incelemesini yapmak ve bu sürecin siyasallaşmasını sona erdirmek için tavsiyelerde bulunmak üzere bir grup uluslararası çocuk hakları uzmanına katılmamı sağladı.
Bulduğumuz tutarsızlıkların boyutu şok ediciydi. BM’nin kendisi tarafından belgelenen ihlallerle ilgili bilgiler ile listedeki gruplar ve hükümet güçleri arasında açık bir uyumsuzluk var. İncelememiz, birden fazla ihlalin listelemeye yol açmadığı veya listeleme kararlarının açıklanamayan tutarsızlıkları yansıttığı düzinelerce vakayı tespit etti.
Analizimiz ayrıca, hükümet güçlerinin genellikle ihlallerde bulunmak için ücretsiz izin aldığını da ortaya çıkardı. Listelenmeyen bir yıllık dönemde 100’den fazla çocuğu öldürmek ve sakatlamaktan sorumlu sekiz partiden altısı, devlet silahlı kuvvetleri veya Afganistan, DRC, İsrail, Nijerya ve Yemen’deki uluslararası kuvvetler de dahil olmak üzere hükümetlerdi. İsrail ve Afgan hükümet güçlerinin her biri 2014’ten beri binlerce çocuk yaralanması ve ölümünden sorumluydu, ancak hiçbir zaman listelenmedi.
Çocukları korumak – savaşta en savunmasız olanlar arasında – siyasetten arınmış bir bölge olmalıdır. Kötüye kullanımları bildirirken çıkarları en üst düzeyde olmalıdır. Genel Sekreter Guterres’in belirlediğimiz konuları ele alması ve gelecek yıllık raporunda inandırıcı, doğru ve kanıta dayalı bir liste oluşturması gerekiyor. Taraflara siyasi etkilerine göre değil davranışlarına göre muamele etmek, listeyi savaştaki çocuklara yönelik ciddi ihlallere yanıt vermede güçlü bir araç olarak geri getirmenin tek yoludur.
Allan Rock, 2003-2006 yılları arasında Kanada’nın BM büyükelçisiydi ve Sri Lanka’daki çocuklar ve silahlı çatışmalar konusunda BM özel danışmanı olarak görev yaptı. Ottawa Üniversitesi’nin fahri başkanı ve Hukuk Fakültesi’nde profesördür.
