Türkiye ve Mısır yıllarca süren soğuk ilişkilerin ardından buzları kırabilir mi?
Uluslararası ilişkiler tarihi boyunca, bölgesel veya küresel değişimlerin devletleri ulusal çıkarları ideolojinin önüne koyarak dış politikalarını düzenlemeye sevk ettiği olayların tarih boyunca bulunabilecek pek çok örnekleri vardır.
Doğu Akdeniz, Orta Doğu ve Afrika Boynuzu’nda güç için artan rekabetin olduğu bir zamanda ve Washington’daki son yönetim değişikliği Orta Doğu’yu etkilemeye başlamasıyla, bölgedeki ülkeler birçok farklılıklarına rağmen birbirlerine ulaşmanın yollarını aramaya başladılar.
Bu hafta Türkiye Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, gergin ilişkilerini iyileştirme konusunda daha geniş ilerleme kaydedilebilirse, Ankara’nın Mısır ile deniz yetki alanlarına ilişkin bir anlaşma imzalayabileceğini söyledi. Özellikle geçtiğimiz yıl Kahire’nin Atina ile Doğu Akdeniz’de petrol ve doğalgaz arama sınırları konusunda bir anlaşma imzaladığı sırada Mısır, Türkiye kıta sahanlığının güney sınırlarına saygı duyduğunun altını çizdi.
“Mısır, kıta sahanlığı içinde sismik keşif ve Lisanslama gibi faaliyetlerini yürütmeye devam ediyor” dedi. “Bunu yaparken kıta sahanlığımıza saygı duymaya devam ediyor. Bunu olumlu karşılıyoruz.” Yunan gazetesi Kathimerini, Kahire’nin bu saygılı yaklaşımını, acil bir uzlaşmaya yol açmasa da, Ankara ile gelecekteki görüşmelere kapıyı açmanın bir yolu olarak yorumladı.
Türkiye daha önce siyasi uzlaşma amacıyla Mısır’a zeytin dalı uzattı. Örneğin, Aralık ayında Çavuşoğlu, Yıl Sonu Dışişleri brifinginde, Türkiye’nin Mısır ile olan ilişkisinin sadece istihbarat işbirliği ile sınırlı olmadığını, aynı zamanda diplomatik düzeyde müzakereleri de içerdiğini ve iki ülkenin ikili ilişkiler için bir yol haritası geliştirmek için çalıştığını söyledi.
Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Türkiye’nin Mısır ile müzakerelere girmek istediğini söylemesinden ve Ankara ile Kahire arasında devam eden istihbarat görüşmelerini doğrulamasından birkaç ay sonra bu yorumlar geldi.
Çağdaş tarih boyunca, iki ülke arasındaki ilişkiler oldukça dostane ve aşırı gergin arasında gidip geldi. Geçtiğimiz on yılda, Washington’daki Obama yönetiminden Trump yönetimine geçişin zemininde, bölgede farklı ittifaklar kurdular. Joe Biden ABD başkanı olduğuna göre, Türkiye ve Mısır gelecekteki ilişkilerini şekillendirme stratejilerini düşünüyorlar.
Bazı ortak çıkarlara rağmen, Ankara ile Kahire arasında olası bir yakınlaşma sadece karşılıklı iyi niyet değil, aynı zamanda bölgesel aktörlerin desteğini de gerektirecektir – ki bu belki de en önemli boyuttur.
Türkiye ile Mısır arasındaki ilişkilerde bu çözülme ihtimalinin yanı sıra, Alula deklarasyonundan sonra Körfez’deki değişen siyasi dinamiklerin bir sonucu olarak Mısır ve Katar arasında da olumlu gelişmeler var.
Ayrıca, Mısır’ın yakın müttefiki olan Fransa ile Türkiye arasındaki ilişkilerde son zamanlarda yaşanan olumlu gelişmeler, Ankara ile Kahire arasındaki diyaloğun kapısını daha da açma potansiyeline sahiptir. Bir dizi konuda çatışan Erdoğan ve Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, bu hafta Eylül ayından bu yana ilk kez konuştu. Her ikisi de, ülkeleri arasındaki işbirliğinin bölgedeki güvenlik, istikrar ve barış çabalarına büyük katkı sağlayabileceğini vurguladı.
Ayrıca, yeni Libya Başbakanı Abdul Hamid Dbeibah’ın geçen ay Kahire’yi ziyareti, birçok gözlemci tarafından, Ankara ile yakın ilişkisi göz önüne alındığında Mısırlıları rahatlatmayı amaçlayan sembolik bir hareket olarak görüldü.
Tüm bu bölgesel gelişmeler, olası bir Türkiye-Mısır yakınlaşmasında belirleyici faktörler olacaktır.
Eski Mısır Başkan Yardımcısı Muhammed El-Baradei geçtiğimiz günlerde Arap ülkelerini Türkiye ve İran ile karmaşık ilişkileri acilen ele alabilecek bölgesel bir güvenlik sistemi kurmaya çağırdı.
“Bu bağlamda, birçok konuda hemfikir olduğumuz ve bir dizi başka konuda anlaşamadığımız İran ve Türkiye ile diyalog ertelenemeyecek bir şey” dedi.
Söylemeye gerek yok, Türkiye ile Mısır arasındaki herhangi bir görüşme, ilişkilerinin ne kadar kötüye gittiği göz önüne alındığında çok önemli olmakta.
Buna ek olarak, Mısır iş çevrelerinden bazıları, 15 yıl önce imzalanan Mısır ve Türkiye arasındaki serbest ticaret anlaşmasını yeniden gözden geçirme çağrısında bulundu. Örneğin, Mısır Ticaret ve Sanayi Bakanı Nevine Gamea’nın huzurunda Şubat ayında yapılan bir parlamento toplantısında, parlamentonun Sanayi Komitesi üyesi Hafez Omran, anlaşmanın Mısır’a faydalı olmaktan ziyade zararlı olduğunu öne sürdü.
Ankara ile Kahire arasındaki siyasi anlaşmazlıklara rağmen, Ekonomik İşbirliği asla durmadı. Mısır Genel ihracat ve ithalat kontrol Örgütü tarafından 2020 yılında yayınlanan bir rapora göre, Mısır’ın Türkiye’ye ihracatının değeri 2018’de yüzde 9,7 artarak 2,2 milyar dolara, 2017’de 1,9 milyar dolara yükselmişti. Bu arada, Mısır’ın Türkiye’den ithalatı aynı dönemde yüzde 29 artarak 2.3 milyar dolardan yaklaşık 3 milyar dolara yükseldi.
Uzmanlar, Türkiye’nin diğer ülkelerle gergin ilişkilerini değerlendirirken, Türkiye-Rusya ilişkilerini olası bir uzlaşma modeli olarak önerme eğilimindedir. Farklı konumlarına rağmen Ankara ve Moskova, Suriye, Kafkaslar ve Kuzey Afrika konusunda siyasi anlayışlar geliştirdiler. Mısır ile de anlayışlara ulaşılabilir.
Ankara ile Kahire arasında yakın zamanda tam bir uzlaşma sağlanmasa bile, belki de olumlu bir adım olacak bir yumuşama dönemine girebilirler. Böyle bir gelişme, yalnızca bölgedeki birbirlerinin çıkarlarına zarar vermelerini engellemeyebilir, aynı zamanda gelecekteki uzlaşmanın yolunu da açabilir.
