Rusya’nın Suriye’deki İdlib savaşçılarına saldırısı Türkiye’ye ‘mesaj’
En son tırmanış, Suriye’den Kafkaslar ve Akdeniz’e uzanan bir bölgede Türk askeri müdahalesinin artmasıyla ortaya çıktı.
Rusya ve Türkiye aynı madalyonun iki yüzü. Her ikisi de, Libya, Kafkaslar ve Suriye de dahil olmak üzere dünyanın en önemli devam eden çatışmalarından bazılarına yoğun bir şekilde katılıyor.
Orta Doğu ve Akdeniz’deki askeri varlıklarını ve siyasi erişimlerini genişletme umuduyla muhalif tarafları destekliyorlar.
Her iki ülke de vekâlet savaşları yürütüyor olsa da, bunların kafa kafaya geldiğini görmek nadirdir.
Ancak Pazartesi günü Suriye’nin kuzeybatısındaki düzinelerce Türk destekli isyancı savaşçıyı öldüren ölümcül bir Rus hava saldırısı, önemli bir tırmanışa işaret etti.
Gözlemciler, bölgedeki en büyük Türkiye destekli silahlı gruplardan biri olan Failaq al-Sham için bir askeri eğitim kampını hedef alan Jabal al-Dweila bölgesinde düzenlenen saldırının Ankara’ya bir “mesaj” olduğunu söylüyorlar.
ABD merkezli Ortadoğu Enstitüsü müdürü Charles Lister, Türkiye’nin İdlib vilayetindeki en yakın vekili olarak, bu “Suriye muhalefetine yönelik bir Rus saldırısı olduğu kadar Türkiye’ye doğrudan bir darbe ve bir mesaj da değildi”, diyor ABD merkezli Ortadoğu Enstitüsü müdürü Charles Lister, Al Jazeera’ya söyledi.
En az 35 savaşçıyı öldüren ve 50’den fazla kişiyi yaralayan saldırının “muazzamlığı” göz önüne alındığında Lister, daha geniş jeopolitiğin Rusya’yı grev yapmaya itmiş olabileceğini söyledi.
Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad’ın sadık bir müttefiki olan Rusya ve Türkiye, İdlib’de büyük ölçüde bu yılın Mart ayından bu yana sürdürülen kırılgan bir ateşkes müzakereleri yürütse de, son tırmanma, Türkiye’nin çeşitli çatışmalara dahil olmasının üzerindeki gerginlik işaretlerine işaret ediyor.
En önemlisi, Ankara’nın tartışmalı Dağlık Karabağ bölgesinde Ermenistan’a karşı verdiği mücadelede Azerbaycan’a destek verdiği Kafkasya’da.
Geleneksel olarak Ermenistan’a daha yakın olan Moskova, Suriyeli paralı askerlerin Azerbaycan güçleri ile birlikte savaşmak üzere gönderildiklerini gösteren haberler karşısında dehşetini dile getirdi – vekalet çatışmasında yeni bir cephe açtı.
Ve Libya’da, geçtiğimiz yıl Türkiye tarafından, Rusya destekli güçlerle savaşan Trablus’ta Birleşmiş Milletler tarafından tanınan Ulusal Mutabakat Hükümeti adına savaşmak üzere binlerce Suriyeli savaşçının gönderildiği bildirildi.
Ancak Suriye’de, ülkenin dokuz yıllık ihtilafında karşı tarafları destekleseler de, Moskova ve Ankara kuzeybatıda isyancıların kontrolündeki son yerleşim bölgesinde ateşkesi sürdürmek için birlikte çalıştılar.
Bu yılın başlarında, Suriye’nin dokuz yıllık savaşının en kötü insani krizlerinden birinde yaklaşık bir milyon insanı yerinden eden bir hükümet saldırısını durdurmak için İdlib’de bir ateşkes sağladılar.
Saldırı sırasında yerlerinden edilenlerin 200.000’den fazlası, çoğu ateşkesin yürürlüğe girmesinden bu yana, kasaba ve köylerine evlerine döndü.
Ancak üç milyondan fazla insana ev sahipliği yapan, savaşın harap olduğu İdlib’deki ateşkes, her iki taraftan da aralıklı bombardımanlarla kırılganlaştı.
İdlib’de ‘radikal’ gruplar
Türk köşe yazarı Semih İdiz’in de aralarında bulunduğu diğer uzmanlar, Ankara’nın Ortadoğu ve Kafkasya’da “kaslarını gevşettiği” bir dönemde Rus hava saldırısının zamanlamasının “önemli” olduğu konusunda hemfikir.
İdiz El Cezire’ye verdiği demeçte, “Ermeni-Azeri anlaşmazlığı özellikle hassas bir konu çünkü Moskova’nın arka bahçesi ve etki alanı olduğuna inandığı şeyde oluyor” dedi.
Ancak İdiz, Ankara’nın Moskova’nın “radikal” olarak algıladığı İdlib’deki gruplar sorununu çözememesi gibi başka nedenlerin de greve yol açmış olabileceğini söyledi.
Türkiye destekli Ulusal Kurtuluş Cephesi ittifakı, tümü Ankara tarafından desteklenen 11 Özgür Suriye Ordusu (ÖSO) grubundan oluşuyor. Ancak, şu anda eyaletin büyük bir bölümünü kontrol eden eski bir El Kaide üyesi olan Hay’et Tahrir el-Şam’ı (HTŞ) hariç tutuyor.
Rusya ve Türkiye arasında 2017’de ilk büyük İdlib anlaşması imzalandığında, Moskova’nın öne sürdüğü temel koşul Ankara’nın HTŞ’yi feshetmesiydi. Rusya, İdlib’e saldırmak için sıklıkla Tahrir el-Şam’ın varlığını kullandı.
Ancak İdiz, Türkiye’nin silahlı grubu ya yapamadığı ya da istemediği için ortadan kaldırmadığını söyledi.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Türk mevkidaşı Recep Tayyip Erdoğan tarafından daha önce yapılan bir zirvede üzerinde anlaşmaya varılan bir sözleşmede belirlenen koşullara atıfta bulunarak, “Bu son grev, Rusya’nın zamanın tükendiğini ya da bittiğini söylemesinin bir yolu” dedi.
Uluslararası Kriz Grubu’nda üst düzey bir Suriye analisti olan Dareen Khalifa, bazı isyancı grupların hedef alınmasının Moskova’nın kullanmaya devam edeceği bir gerekçe olduğuna dikkat çekerek kabul etti.
Halife El Cezire’ye verdiği demeçte, “Bu tür bir tırmanma, Moskova’nın İdlib’i yöneten ateşkeslere yönelik yaklaşımıyla tutarlı.” Dedi.
“Anlaşma, tıpkı selefleri gibi, Türkiye’nin bölgedeki en güçlü isyancı oluşumların bazılarının peşine düşeceği varsayımı etrafında inşa edildiği için doğası gereği kusurlu” dedi.
Halife, herhangi bir ateşkesin devam etmesi durumunda, Moskova ve Ankara’nın önce “kendi konumları arasındaki boşluğu” ele almaları gerektiğini, yani HTŞ dahil İdlib’deki bazı isyancı gruplarla nasıl başa çıkılacağını söyledi.
OKUMAYA DEVAM ET: Tarihi “Kadın Histerisi’ tartışması
Türk misillemesi mi?
Rusya’nın bölgeye daha önce gerçekleştirdiği saldırılar, muhalif savaşçıları, Türk ve Rus güçlerinin ateşkes anlaşmasının bir parçası olarak sık sık ortak devriye gezdiği Suriye’nin kuzeyindeki M4 karayolundan uzaklaştırmayı amaçlıyordu.
Ancak son aylarda, ortak devriyeler durma noktasına geldi ve bu da tırmanışı daha makul hale getirdi.
İdiz’e göre devriyeler pratik açıdan çok az şey başardı. Sadece “Türkiye ile Rusya arasında işbirliği izlenimi veriyorlar”.
“Bu devriyelerin durdurulması, ateşkes anlaşmasının yavaş yavaş aşındığının ve sadece askeri seçeneğin tekrar masada bırakıldığının açık bir göstergesidir” dedi.
Yine de, Ankara’nın Pazartesi günkü ölümcül grevine şahsen misilleme yapmayı seçmesi olası değil.
Lister, şu anda ciddi bir yükselişin şüpheli olduğunu söyledi, ancak Ankara’nın “bunu tamamen bırakmasını” beklemenin zor olduğunu kaydetti.
Bu arada İdiz, Türkiye’nin Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad’ın Rusya ile ittifak halindeki güçlerini “çıkarmak” isteyebileceğini söyledi.
Saldırıdan bir gün sonra Salı günü, Suriyeli muhalif savaşçılar Suriye’nin kuzeybatısındaki hükümet karakollarına yüzlerce füze ve top mermisi attı.
Lister, “Bunlardan biri hassas bir rejim yanlısı hedefi vurursa veya bu tür saldırılar kendini sürdürürse, kısasın kontrol edilemez bir şekilde düşmanlıklara dönüştüğünü kolayca görebiliriz” dedi.
Yenilenmiş, tam teşekküllü bir saldırı, şimdi yıkıcı bir koronavirüs krizi ve başka bir kışın başlamasıyla karşı karşıya olan eyaletin savaştan bunalmış sakinleri için felaket olacaktır.
Yerinden edilmiş kişilerin çoğu, Türkiye sınırına yakın halihazırda aşırı kalabalık olan kamplarda toplanmış ve temiz akan su dahil temel ihtiyaçlara sınırlı erişime sahip.
Ancak Halife, İdlib’in geleceği “Rusya-Türkiye bölgesel hesaplamalarına bağlı” olduğu sürece, Suriye’nin kuzeybatısındaki bölgeler “pazarlık kozu” olarak kullanılmaya devam edecek.
