Olimpiyat Oyunlarında hile modern dönemin bir semptomu mu? Sporcuların karıştığı son skandallar Olimpiyat fikrinin çöküşüne mi işaret ediyor?
Antik çağlarda rüşvet vakaları istisna olarak kalsa da – ve ağır bir şekilde cezalandırılsa da – yarışmaların sonucunu manipüle etme girişimlerinin Oyunların kendisi kadar eski olduğunu gösteren pek çok kanıt var.
Elisli Damonikos örneğini ele alalım. Genç ve gelecek vaat eden bir sporcunun babası, çocuğunun güreşte zafer kazanmasını sağlamak için oğlunun rakibinin babasına rüşvet verdi. Her iki baba da yakalandı ve para cezasına çarptırıldı.
Ya da pentatlonda zafer kazanmak için rakiplerine rüşvet veren Atinalı Kallipos’un durumunu düşünün. O da yakalandı ve kendisine ve rüşveti kabul edenlere ağır bir para cezası verildi.
daha fazla oku:
Ancak Atina ödemeyi reddetti ve hatta Oyunları boykot etti. Durumu çözmek için Delfi Kahini’nin müdahalesi gerekti: Delphi, Atinalılar ödemeyi yapana kadar onlara başka kahin gönderilmeyeceğini duyurdu.
Oyunların sonucunu etkilemeye yönelik bu tür girişimler, rekabetçi ruhun antik Yunan kültüründe güçlü bir şekilde var olduğunu doğrulamaktadır. Çok az kişinin ölümden sonraki hayata inandığı bir dünyada, bu dünyadaki zafer son derece önemliydi. Ve Yunan dünyasının dört bir yanından gelen izleyicilerin önünde başkalarıyla yarışmaktan daha iyi bir gösteriş fırsatı olabilir miydi?
M.Ö. 776’dan itibaren Yunanlılar her dört yılda bir Olimpiyat Oyunlarını kutlamak için bir araya gelmiş ve ayak yarışı, boks ve çeşitli binicilik becerileri de dahil olmak üzere bir dizi disiplinde yarışmışlardır. Oyunlar, trompet çalma ve şiir okuma yarışmalarını da içeren ayrıntılı bir festival döngüsünün parçası haline geldi. Güzellik yarışmaları bile – erkekler için! – Olympia’nın kendisinde olmasa da, bu yarışmalara rastlanmaktadır.
KUTSAL ALANDA SKANDAL
Antik Oyunlar Olympia adında bir şehirde değil, Mora’nın batısındaki Olimpik Zeus tapınağında kutlanırdı. Oyunlar Elis kenti tarafından düzenlenirdi ve bu kent her dört yılda bir oyunların düzgün bir şekilde yürütülmesini denetlemek için hellanodikai (yargıçlar) sağlardı.
Yarışmalar, Yunan tanrılarının en güçlülerini onurlandırmak için düzenlenen gösterişli bir festivalin parçasıydı ve kurbanlar, tören alayları ve adaklar içeriyordu. Yine de dini ortam, katılımcıların daha ciddi ve saygılı bir tutum sergilemesini sağlamıyordu. Atletlerin çoğu kurallara bağlı kalırken, bazıları zaferi garantilemek için ne gerekiyorsa yapmaya hazırdı.
İskenderiyeli boksör Apollonius oyunlara çok geç geldi ve yarışması yasaklandı. Kötü hava koşullarının zamanında gelmesini imkânsız hale getirdiğini iddia etti. Bu düpedüz bir yalandı: Apollonius’un başka bir oyunda kendisine iyi bir ödeme yapılmasını garantilediği için geç kaldığı ortaya çıktı.
Bundan sonra olanlar daha da çirkindi. Yazar Pausanias’ın sözleriyle:
Bu koşullar altında Elealılar Apollonius’u ve belirlenen süreden sonra gelen diğer boksörleri oyunlardan çıkardılar ve tacın yarışmasız olarak Herakleides’e gitmesine izin verdiler. Bunun üzerine Apollonius dövüşmek için eldivenlerini giydi, Herakleides’in üzerine atıldı ve yabani zeytini başına geçirip hakemlere sığınmış olmasına rağmen onu yumruklamaya başladı. Bu akılsızlığının bedelini çok ağır ödeyecekti.
Modern dünyada olduğu gibi, kimlerin yarışmasına izin verildiği çok önemliydi; antik dünyada bu (Oyunların tarihinin büyük bölümünde) yalnızca özgür Yunan erkekleri anlamına geliyordu. En azından teoride böyleydi. Pratikte, belirli bir şehrin vatandaşlarının yanlış davranışları nedeniyle Oyunlardan dışlandığı zamanlar olmuştur. Bu yüzden Boeotialı bir adam bir keresinde Spartalı olduğunu iddia etmişti.
Olimpiyat Oyunları sırasında bırakın yarışmayı, kadınların mabedi ziyaret etmelerine bile izin verilmiyordu. Heraia denilen kendi oyunları vardı. Bir keresinde genç bir sporcunun annesi, erkek antrenörünün kılığına girerek gizlice girmeyi başarmış. Oğlu zafere ulaştığında aşırı heyecanlanmış ve kimliğini ifşa etmiş.
Jüri üyeleri bile suçlamalardan muaf değildi. Binicilik disiplinlerinde, kazanan atın sahibi zaferi alırdı. Troilos adında biri jüri başkanlığı yaptığı iki yarışmayı da kazanmayı başarmıştı. Görünüşe göre bunu sorunlu bulmamıştı: bronz bir plaket onun başarılarıyla Yunan dünyasının geri kalanına övünüyordu.
Elealılar daha sonra kuralları değiştirdi ve hakemlerin atlarının yarışmasına artık izin verilmedi.
PARA CEZALARI VE ÖDÜLLER
Olympia’da hile yaptığı tespit edilen yarışmacılar ağır bir para cezası ödemek zorundaydı. Kutsal alanda, bu cezalarla finanse edilen ve herkesin görebilmesi için sergilenen bir dizi Zeus heykeli – Zanes olarak adlandırılan – yer alıyordu. MS ikinci yüzyılda burayı ziyaret eden Pausanias, kimin hangi heykeli hangi nedenle finanse ettiğini söyleyebilmiştir.
Görünüşe göre antik dünyada bile hile para etmiyordu.
Peki ne tehlikedeydi? Kazanan her şeyi alırdı. İkincilik ya da üçüncülük ödüllendirilmezdi ve halkın takdirini kazanmazdı. Olympia’da kazanan atlet zeytin dalından bir taç alırdı – Delphi’de ise taze kereviz.
Eğer bu telaşa değmez gibi görünüyorsa, daha cömert ödüller para, bedava yemek ve çok sayıda kamu onuru şeklinde evde bekliyordu. Bazı kazananlar Olympia’da ya da kendi şehirlerinde veya her ikisinde de dikilen gerçek boyutlu heykeller de aldılar.
Oyunların siyasi amaçlar için kullanılma olasılığı ve kişisel yüceltme fırsatları eskilerin gözünden kaçmamıştı: İmparator Neron, savaş arabası yarışlarına katılabilmek için Oyunları MS 65’ten MS 67’ye taşıdı ve bunu on atlı bir takımla yaptı.
Yarış sırasında, aşırı hevesli imparator arabasından düştü ve yarışı bitiremedi. Yine de Neron tacı almaya hak kazandı. Yetkililer basitçe, kaza olmasaydı Roma imparatorunun kesinlikle kazanacağını savundular.
Neron’un Olimpiyat “başarıları” daha sonra kamu kayıtlarından çıkarıldı ve MS 76 Oyunları geçersiz ve hükümsüz ilan edildi. Müdahale çok açıktı, özellikle de Neron’un hakemlere yüklü bir rüşvet ödediği ve onları Roma vatandaşlığıyla ödüllendirdiği ortaya çıktıktan sonra.
Görünüşe göre hile, rüşvet ve skandal, en başından beri Oyunların bir parçasıydı – tıpkı bunları önlemeye yönelik girişimler gibi. Bunlar modern çağda Olimpiyat fikrinin düşüşünün bir işareti değil, insan doğasının bir parçasıdır.
Öyle görünüyor ki, iyi ya da kötü, mutlak başarı arzusu gerçekten de mutlak olabilir ve bugün olduğu gibi antik çağda da hırs iki yönlüdür, insanların içindeki en iyiyi ve en kötüyü ortaya çıkarır.
Bu makale Conversation‘da yayınlanmıştır.