Türkiye, geçtiğimiz günlerde İsveç ve Finlandiya’nın NATO askeri ittifakına katılma başvurularını onaylamayacağını açıklayarak yüksek bir deklarasyonda bulundu.
Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan Azerbaycan ziyaretinden dönerken, “Tayyip Erdoğan Türkiye Cumhuriyeti’nin başında olduğu sürece terörü destekleyen ülkelerin NATO’ya katılmasına ‘evet’ diyemeyiz” dedi.
Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesinin ardından iki İskandinav ülkesi, ulusal güvenlik gerekçesiyle NATO üyeliğine başvurma isteklerini dile getirdiler. NATO üyesi Türkiye, Stockholm ve Helsinki’nin Ankara’nın terör örgütü olarak kabul ettiği Kürt gruplarla bağlantılı olduğunu söylediği kişilerin iade taleplerine olumlu yanıt vermemesini gerekçe göstererek katılma tekliflerini veto etmekle tehdit etti.
Türkiye ayrıca, iki ülke tarafından Kürt militan gruplara ev sahipliği yaptığı iddiasına ve İsveç’in Suriye’deki askeri operasyonlarıyla ilgili Ankara’ya silah yaptırımlarına itiraz etti. Türk basını, Ankara’nın Yunanistan ve Fransa’nın da dahil olduğu daha önce kaçırılan fırsatların ardından son NATO üyelik durumundan faydalanması gerektiğini öne sürdü.
1974’te Yunanlılar, Türkiye’nin Kıbrıs’taki askeri operasyonları nedeniyle NATO askeri komutanlığından çekildiğinde, ABD kozunu Ankara’yı Yunanistan’ın dönüşünü veto etmekten kaçınmaya ikna etmek için kullandı, Türklerin o zamandan beri pişmanlık duyduğu bir hareket.
NATO’nun Avrupa’daki Yüksek Müttefik Komutanı General Bernard Rogers, Ege Denizi’nin komuta ve kontrolünün ve üzerindeki hava sahasının belirlenmesi konusundaki tartışmalı sorunun çözülmesine yardımcı olacağına söz vermişti, ancak Yunanistan müzakerelere katılmayı reddetti.
Ayrı bir konuda, 1990’ların başında Yugoslavya’nın dağılmasından sonra Yunanistan, yeni bağımsız ülke için Makedonya adının kullanılmasına karşı çıktı ve bunun yerine Eski Yugoslav Makedonya Cumhuriyeti olarak adlandırılmasını önerdi. Atina’nın Makedonya’nın AB’ye üyeliğini veto ettiği on yıl süren müzakereler, AB’nin adını Kuzey Makedonya olarak değiştirmeyi kabul etmesine kadar devam etti.
Türkiye şimdi İsveç ve Finlandiya’nın NATO’ya katılmasına itiraz etme nedenlerinin Yunanistan’ın Makedon endişelerinden çok daha önemli ve haklı olduğunu düşünüyor.
Fransa, NATO’nun askeri kanadına dönmek istediğinde, Türkiye benzer bir veto fırsatını kaçırdı.
1960’ların sonlarında, dönemin Fransa Cumhurbaşkanı Charles de Gaulle, ABD’nin NATO üzerindeki hakimiyeti konusunda anlaşmazlığa düştü ve ülkesini örgütün entegre askeri komuta yapısından geri çekti. Fransa 2009’da gruba geri dönmeye karar verdiğinde, Fransızlar Türkiye’nin AB üyeliğine şiddetle karşı çıkmasına rağmen Türkiye yine sessiz kaldı. Türk hükümeti şimdi Paris’in Ankara’nın AB’ye katılımına karşı muhalefetini geri çekmesi karşılığında Fransa ile bir anlaşma müzakere etmediği için pişmanlık duyuyor.
Ancak şimdi Erdoğan dimdik ayakta ve İsveç’in ve daha az derecede Finlandiya’nın Kürdistan İşçi Partisi’ne desteğini kesmesi için yazılı garanti talep ediyor.
Ancak Ankara, Suriye’de yeni askeri operasyonlar düzenleyebileceğini açıklayarak denkleme karmaşık bir unsur ekledi. Böyle bir hareket, Rusya’nın bazı birliklerini Suriye’den çekmeye başlaması ve bazı bölgelerde İran kuvvetlerinin yerini almasıyla aynı zamana denk gelecek. Bunun, savunma güçleri ağırlıklı olarak Suriye topraklarında faaliyet gösteren İran hedeflerine yönelik saldırılarına odaklanan İsrail için sonuçları var.
NATO ülkeleri, Türkiye’yi İsveç ve Finlandiya konusundaki tutumu konusunda fikrini değiştirmeye ikna etmeye istekli olacaklar. Örgüt, daha da kötüye giderse, özel toplantılar düzenleyerek, Ankara’yı görüşmelere davet etmeyerek ve yokluğunda meseleleri tartışarak Ankara’yı ittifak içinde tecrit etmenin yollarını bulabilir.
İktidardaki Adalet ve Kalkınma Partisi’nin resmi olmayan koalisyon ortağı Türkiye’nin aşırı sağcı Milliyetçi Hareket Partisi’nin genel başkanı Devlet Bahçeli, “Türkiye’nin seçenekleri yok değil. Şartlar içinden çıkılmaz bir hal aldığında NATO’dan ayrılmak bile alternatif olarak gündeme alınmalı. NATO sayesinde var olmadık; NATO olmadan yok olmayacağız.”
Türkiye büyüklüğünde bir ülkenin, özellikle stratejik coğrafi konumu dikkate alındığında, NATO’dan çekilme ihtimali, özellikle Avrupa’nın savunma mimarisinin yeni bir şekil alacağı bir dönemde, ittifak için ciddi sonuçlar doğuracaktır.
Moskova Ankara’nın NATO’dan ayrıldığını görmekten memnun olsa da, ne Türkiye ne de NATO bunu ciddiye almamalıdır.
Bu parametreler ışığında sorunun müzakere yoluyla çözülmesi en iyi çözüm olacaktır. İsveç ve Finlandiya Türkiye’nin hassasiyetlerini anlamaya çalışmalı, Ankara onların kısıtlamalarını kabul etmeli; yoksa tüm taraflar kaybeder.
