Ukrayna krizi uluslararası arenada birçok girişimi tetikledi ve Güney Kafkasya’daki durum da bunlardan biri.
Güney Kafkasya dosyasının bir bölümü, Rusya’nın Gürcistan ile ilişkileri veya Gürcistan‘ın iki özerk cumhuriyetini (Abhazya ve Güney Osetya) bağımsız ilan etmek için oldu bittisidir.
Bölgede tektonik bir değişiklik olmadıkça Rusya’nın bu girişimlerden geri adım atması pek olası değil. Aksine, iki özerk cumhuriyetin bağımsızlığını tanıması için daha fazla ülkeye baskı yapmaya devam edebilir. Şimdi Donetsk ve Luhansk için yapmayı planladığı gibi, bu iki cumhuriyetin de Rusya Federasyonu‘na katılmaya çalışacağı bir senaryoyu hedefliyor olabilir.
Gürcistan, Rusya’nın girişime katılımı nedeniyle üç Güney Kafkas ülkesi – Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan arasındaki işbirliğinin bir parçası olmak konusunda isteksizdir.
- Türkiye’nin İsrail ile Hamas arasında dikkatli bir şekilde çit çekmesi
- Türkiye neden şimdi dışa yöneldi
İkinci bölüm, Gürcistan’ın AB’ye ve mümkünse NATO’ya üye olma konusundaki çıkarlarıdır. Rusya, Ukrayna’nın AB üyeliğine fazla direnç göstermeden kabul etti, dolayısıyla Gürcistan’ın AB üyeliğine de şiddetle karşı çıkmayabileceği sonucuna varabiliriz. Ancak NATO üyeliği daha hassas bir konudur. Muhtemelen Gürcistan’ın NATO üyeliğine daha güçlü itirazlar getirecektir. Ukrayna krizinden daha zayıf çıksa bile bunu yapabilir.
Ukrayna krizi nedeniyle İsveç ve Finlandiya, Rusya’nın etki alanını genişletme konusundaki çıkarlarından rahatsız oldu. Moskova zaten Transdinyester ve Moldova’da aktif. Bu ülkelerin endişelenmek için her türlü nedeni var. Avrupa’da yeni bir savunma mimarisi geliştirilirse, nihai sonucu göreceğiz.
Güney Kafkasya’daki üçüncü fasıl Dağlık Karabağ‘dır. Türkiye, Güney Kafkasya’nın bir parçası olmasa da, Azerbaycan ile yakın ilişkileri nedeniyle bölgesel güvenlik mimarisinin bir parçasıdır.
Rusya, Güney Kafkasya’da büyük ölçüde oyun kurucuydu ve hala öyledir, ancak bu soruyu geri plana atmış olabilir, çünkü enerjisinin çoğu Ukrayna krizi tarafından emiliyor.
Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, Putin’in başlattığı çerçeve üzerinde çalışmaya devam ediyor. Putin’in gözetimi veya müdahalesi olmadan bu modeli devam ettirebilirlerse, bu iyi bir emsal olacaktır.
Azerbaycan ve Ermenistan her konuda anlaşamıyorlar ama liderleri olumlu sinyaller veriyor. Kökleri yüzyıllar öncesine dayanan bir çekişme kolay çözülmeyebilir. Putin, Azerbaycan ve Ermeni liderleri ikna ederek müzakerelerin temellerini attı. Bunu Kafkasya’daki durumu Rusya’nın kontrolünde tutmak için yaptı. Yolda tuzaklar olabilir, ancak her iki taraftaki makul karar vericiler, mevcut müzakerelerin raydan çıkması durumunda durma noktasına gelebileceğinin farkında görünüyor. Ukrayna krizinin yarattığı belirsizlikler dikkate alındığında, mevcut Azerbaycan-Ermeni çabalarının nereye varacağını kestirmek zor olacaktır.
Artsakh (Karabağ) lobisi Ermenistan’ın iç siyasetinde etkilidir. Karabağ’ı Ermenistan’a ilhak etmek isteyen aşırı sağcı milliyetçi Ermenilerden oluşurken, Karabağ’da istikrarlı bir yönetim kurulabilirse Ermeniler, Azerbaycan’ın tam teşekküllü vatandaşları sıfatıyla petrol zengini Azerbaycan’ın ekonomik kaynaklarından faydalanabilirler.
Güney Kafkasya dosyasının dördüncü bölümü Türkiye-Ermenistan ilişkileridir. Ermeniler ve Türkler 1000 yılı aşkın bir süredir aynı coğrafi bölgede yaşıyorlar. Türkler arasında Ermenilere karşı büyük bir takdir vardır. Benzer talihlere sahip oldular ve benzer zorluklarla karşılaştılar. Zor zamanlarda birbirlerine yardım ettiler.
Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra Türkiye, Azerbaycan ve Gürcistan ile birlikte Ermenistan’ı diplomatik olarak tanıyan ilk ülkelerden biriydi. Ermenistan’a insani yardım gönderdi ve onu yeni kurulan Karadeniz Ekonomik İşbirliği örgütünün kurucu üyesi olarak katılmaya davet etti.
Ermenistan’ın 1993 yılında Azerbaycan’ın özerk Karabağ bölgesini işgal etmesinden sonra Türkiye, Ermenistan ile sınırlarını kapattı. İki ülke arasındaki ilişkileri düzeltmek için çeşitli girişimlerde bulunuldu. 10 Ekim 2009’da Türkiye ve Ermenistan arasında diplomatik ilişkiler kurulması ve sınırların açılması için bir protokol imzalandı. Ermeni kilisesi ve Ermeni milliyetçisi siyasi partiler protokole tepki gösterdi ve Ermeni hükümeti protokolü meclis onayına sunmaktan kaçınmak zorunda kaldı. Bu nedenle, protokol ölü bir mektup olarak kaldı.
Paşinyan, Türkiye ile normalleşmenin avantajlarını görüyor. 2009 uzlaşma girişimi duygusal nedenlerle başarısız oldu. Türkiye, Ermenistan ile yakınlaşmaya başlamadan önce Azerbaycan’ı gemiye almamıştı. Ankara bu kez Bakü ile yakın işbirliği yapıyor ama bu başka nedenlerle tekrar başarısız olmayacağı anlamına gelmiyor. Alakasız üçüncü şahıslar devreye girerek süreci bozabilir.
Tüm tarafların iyi niyetine rağmen, Güney Kafkasya’da yakında istikrar beklenmeyebilir.
