ABD Başkanı Joe Biden, Rusya’nın Ukrayna’daki saldırısında hastaneler ve doğumhaneleri hedef alınması nedeniyle Rus mevkidaşı Vladimir Putin’i ‘savaş suçlusu’ olarak nitelendirdi.
The Guardian gazetesinin bu konuda yayınladığı habere göre, birini savaş suçlusu ilan etmek o kadar basit değil.
Kimin savaş suçlusu olduğunu ve nasıl cezalandırılması gerektiğini belirleme konusunda bazı tanım ve süreçler var.
Savaş suçlusu kimdir?
Bu terim, silahlı çatışma yasası olarak bilinen, dünya liderleri tarafından kabul edilen bir dizi kuralı ihlal eden herkes için geçerli.
Bu kurallar, ülkelerin savaş zamanlarında nasıl davranacağını belirler.
Söz konusu kurallar, İkinci Dünya Savaşı sonrasında imzalanan Cenevre Sözleşmeleri ve daha sonra eklenen protokollerden yola çıkarak geçen yüzyılda değiştirildi ve genişletildi.
Bu kurallar, doktorlar, hemşireler, yaralı askerler ve savaş esirleri gibi siviller de dahil olmak üzere, savaşa katılmayan ve artık savaşamayacak durumda olan kişileri korumayı amaçlıyor.
Anlaşmalar ve protokoller, kimin hangi silahlarla hedef alınabileceğini belirliyor. Bu bağlamda, kimyasal veya biyolojik olanlar da dahil olmak üzere belirli silahlar yasaktır.
Birisini savaş suçlusu yapacak suçlar nelerdir?
Savaş suçlarına ilişkin sözleşmelerin ağır ihlalleri, askeri gereklilik tarafından gerekçelendirilmeyen kasten öldürme ve mülkün kapsamlı bir şekilde tahrip edilmesini ve el konulmasını içerir.
Diğer savaş suçları arasında sivilleri kasten hedef almak, orantısız güç kullanmak, canlı kalkan kullanmak ve rehin almak yer alıyor.
Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM), ‘herhangi bir sivil nüfusa yönelik yaygın veya sistematik bir saldırı’ bağlamında işlenen insanlığa karşı suçları yargılar. Bunlara cinayet, imha, zorla yerinden etme, işkence ve tecavüz dahildir.
Putin’in bir savaş suçlusu olarak tanımlanabilmesinin en olası yolu, yaygın olarak kabul edilen ‘komuta sorumluluk doktrinidir’.
Liderler suçların işlenmesini emrediyorsa, sonucunu biliyorsa ve bunları önlemek için hiçbir şey yapmadıysa, yasal olarak sorumlu tutulabilir.
Adalete giden yollar nelerdir?
Genel olarak, her birinin kendi sınırları olmasına rağmen, savaş suçlarını araştırmak ve belirlemek için dört yol vardır.
Bunlardan ilki UCM olurken, ikinci seçenek Birleşmiş Milletler’in (BM) soruşturma komisyonu üzerindeki çalışmaları, Putin’i yargılamak için karma bir uluslararası savaş suçları mahkemesine devretmesi olabilir.
Üçüncüsü yol, NATO, Avrupa Birliği (AB) ve ABD gibi bir grup ilgili devlet tarafından Putin’i yargılamak için bir mahkeme oluşturulması olabilir. Nürnberg’de Nazi liderlerine karşı açılan askeri mahkemeler buna bir örnektir.
Son olarak, bazı ülkelerin savaş suçlarını kovuşturmak için kendi yasaları vardır.
Almanya’da Federal Başsavcılık, Rusya’nın Ukrayna’da olası savaş suçlarını araştırmak için soruşturma başlattı.
ABD’de böyle bir yasa yok, ancak Adalet Bakanlığı’nın uluslararası soykırım, işkence ve çocukların silah altına alınması gibi suçlara odaklanan bir bölümü var.
Putin nerede yargılanabilir?
Bu şu anda net değil. Rusya, UCM’nin yargı yetkisini tanımıyor ve herhangi bir şüpheliyi mahkemenin Hollanda’nın Lahey kentindeki genel merkezine göndermeyecektir.
ABD de mahkemenin yetkisini tanımıyor.
Putin, BM tarafından veya ilgili ülkelerden oluşan bir konsorsiyum tarafından seçilen bir ülkede yargılanabilir. Ama onu oraya götürmek oldukça zor olacaktır.
