Klara ve Güneş, Kazuo Ishiguro incelemesi
2015 yılında bir gazeteye verdiği röportajda Kazuo Ishiguro, “pis bir sırrı” olduğunu cümlesine açıklık getirmişti. o pis sır; romanlarının başlangıçta göründüğünden daha fazla benzer olduğuydu bunu nereden mi anlıyoruz çünkü “Aynı kitabı tekrar tekrar yazma eğilimindeyim” diyordu. Bu, bir Arthur destanı (The Buried Giant) ile bir klon romantizmini (Beni Asla Bırakma) takip eden bir yazarın özellikle gülünç bir itirafı gibi gelebilir. Yine de sekizinci romanı Klara ve Güneş ile Ishiguro bu pis sırrı biraz daha gün ışığına çıkarıyormuş gibi görünüyor. Bu arada, Never Let Me Go‘nun bir parçası gibi hissettiren, yine tam-insan-olmamanın ne demek olduğunu keşfeden, gücünü tekinsiz vadinin en karanlık gölgelerinden alan parlak bir kitap.
Klara bir AF -Yapay Arkadaş- ebeveynler tarafından kitap boyunca daha da netleşen nedenlerle, romanın kirli ve endişeli dünyasında “ekran profesörleri” tarafından evde eğitim gören genç çocuklarına arkadaşlık sağlamak için satın alınan androidler; geleceğin Amerikası. Klara, kız kardeşini öldürdüğü gibi onu da öldürebilecek bir hastalığı olduğunu öğrendiğimiz kırılgan genç bir kadın olan Josie tarafından seçilir. Never Let Me Go‘da olduğu gibi, Klara and the Sun’ın en büyük zevklerinden biri, Ishiguro’nun okuyucuya bu fütürist dünyanın şekli, tuhaflığının nedenleri hakkında ipuçları ve öneriler sunmasıdır. Hayal etmenin çoğunu kendimiz yapmak durumundayız ve bu da romanı tatmin edici bir şekilde okur, yazar işbirliğine dayalı okuma haline getiriyor.
The Guardian’a ‘Klara ile Güneş’ hakkında konuşan Ishiguro’nun sözlerinden, zihninin yapay zekâdan türeyen bazı sorularla meşgul olduğunu anlamak mümkün. Bütün bu gelişmeler, eşitlik/adalet/demokrasi üzerinde etkili mi? Kapitalizmin doğası, kendi modelini kendisi değiştirmekte. Öyleyse, biz insanlar hâlâ bu şeylerin kontrolüne sahip miyiz?
Josie ve annesi, günlerini bir stanttan diğerine taşınarak, dükkân katındaki güneşi izleyerek, kırsaldaki bir eve götürerek geçirdiği alışveriş merkezinden güneş enerjisiyle çalışan Klara’yı alırlar. Burada romanın tuhaflıklarından birinin farkına varırız: AF’ler olayları insanlardan farklı görürler, dünyayı bir dizi kareler veya kutular olarak algılarlar, bazen bakış açıları çarpık, her şeye migrenimsi bir eğim verecek şekilde hata verirler. Bu, Ishiguro’nun bizi insan-olmayan duyarlı varlığın varlığına götürdüğü bir dizi yoldan sadece biri, keşfedilmekte olan daha derin temalara işaret eden ince dokunuşlardan biri.
Josie’nin kilometrelerce ötedeki tek evde annesiyle birlikte yaşayan komşusu Rick ile tanıştığımızda, bu dünyanın kabus gibi bilimselliği hakkında biraz daha fazla şey öğreniyoruz. Rick, terbiyeli, amatör bir drone tasarımcısı olan Josie’ye duygusal bir bağla bağlı. Yine de, o, “yükseltilmiş” genetik olarak geliştirilmiş “yüksek rütbeli” sınıftan biri değil. Bu nedenle, hayatta kalması durumunda Josie’yi bekleyen eğitim ve ilerleme yaşamına erişimi imkansız. Bu dünyadaki ebeveynlerin karşılaştığı korkunç piyangoyu, genetik mükemmellik arayışında aldıkları riskleri ancak romanın sonlarına doğru anlıyoruz. Josie’nin hasta odasında, o ve Rick, Never Let Me Go’daki öğrencilerin resimlerini anımsatan tuhaf bir ritüele girişirler. Josie insanların karikatürlerini çiziyor ve Rick onlar için düşünce baloncukları yazıyor, çılgın, bitkin yetişkinler, yalnız, hasta çocuklar hakkında derin gerçekleri anlatıyor. Bu eskizler çok geçmeden derin bir sembolik anlam kazanıyor, sanatın söylenmemişi ifade etme gücünün bir temsili olarak.
Klara’nın sesi, Never Let Me Go’da Kathy H’de bulduğumuz aynı cezbedici sadeliğe, aynı zeka ve saflık karışımına sahip. Ishiguro, az ya da çok gelişecek olan, doğmakta olan bir mekanik bilincin bu unsurları hakkında, inancın bir android zihnine, sevgiye veya sadakate nasıl görüneceği hakkında açıkça çok düşündürüyor. Yine de, romanda en çok etkilenen çağdaş rezonanslar. Ishiguro, pandemi vurduğunda romanı neredeyse bitirmişti, ancak hemen hemen her sayfada, kilitli, stresli, misofobik zamanlarımızı ürkütücü bir şekilde tahmin eden bir bölüm var. Gerçekten de Klara ve Güneş’in anlatısı iki farklı aşk türü arasındaki sürtüşmeden güç alır: Bencil, aşırı korumacı ve endişeli olan ve cömert, açık ve yardımsever olan. Kasvetli bir şekilde sınırlandırılmış günlerimizi sürdürürken, hepimiz için bir mesaj gibi geliyor.
Beni Asla Bırakma ve Gömülü Dev, ortam ve konu bakımından tüm farklılıklarına rağmen, kontrolsüz teknolojik ilerlemelerin tehlikesi, masumiyetin kaybı ve basit yaşamların haysiyeti hakkında konuşan karanlık alegorilerdi. Garip ama Klara ve Güneş, önceki iki roman arasındaki bağlantıları daha belirgin hale getirerek, üç kitabın neredeyse bir üçleme olarak okunabileceğini düşündürüyor. Ishiguro’nun insanlığımızın güzelliğini ve kırılganlığını yeniden hissettiren bir başyapıt daha yazdığına şüphe yok.
