ABD ve NATO: Yeni bir soğuk savaş mı üretiyor?
ABD dünyadaki tek süper güç olarak kalmak istiyor ve NATO müttefiklerinin tek kutupluluğun arkasında toplanmasını istiyor.
Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü, eski ABD Başkanı Donald Trump’ın düzensiz liderliği altında dört yıllık bir dramın ardından “normale” dönüş yolunu bulmaya çalışıyor.
Bu zorlu bir görevi kanıtlayacaktır; NATO, Trump’ın stratejik vizyonunu ve değerlerini deforme etmesi ve retorik olarak da olsa ortak kaderi hakkında şüphe yaratmasının ardından büyüsünü kaybetmiş görünüyor.
Ancak ABD başkanı Avrupalı müttefiklerine yönetiminin güveni yeniden inşa etme ve uyumu yeniden sağlama konusundaki ciddiyetine dair güvence vermeye çalışırken, trans-atlantikçi Joe Biden’ın ortaya çıkışı anlaşmaya hayat ve canlılık katıyor.
Bu, ittifakın bir iç krizden sonra ilk toparlanışı değil.
- Odada Saklanmış Fil: “Liyakat-sizlik” Söylemi
- Af Örgütü, Çin’in Sincan’da “distopya cehennemi” yarattığını söyledi
Aslında, geçtiğimiz birkaç yıl boyunca, şu ya da bu türden bir NATO kriziyle ilgili ürkütücü bir algı oluştu: “derin bir kriz”, “derinleşen bir kriz”, “temel kriz”, “genel kriz”, “genel kriz”. “benzeri görülmemiş bir kriz” ve hatta – “gerçek bir kriz”.
Ancak NATO her zaman kendini toparladı.
Soğuk Savaş’ın bitiminden önce bile NATO, Süveyş krizi, Vietnam Savaşı, Küba Füze Krizi ve saflarında otoriter rejimlerin varlığı konusunda olsun, anlaşmazlık ve anlaşmazlıktan nasibini aldı. Yine de, Soğuk Savaş sırasında Sovyetler Birliği’nden duyulan korku, anlaşmazlıkları ne olursa olsun, üyelerini birleştirmeye yardımcı oldu. Tehdit algısı ne kadar büyük olursa, birlik o kadar derin olur.
1989’da Doğu Bloku çöktüğünde, Sovyetleri dışarıda, Almanları aşağıda ve Batı Avrupa’da Amerikalıları tutmak için oluşturulan ittifak varlık nedenini kaybetti. NATO içindeki anlaşmazlık devam etti, Doğu’ya ve bölgeye doğru genişlemeye ve daha geniş Orta Doğu’daki çeşitli askeri konuşlandırmalara yöneldi.
2001’de, New York ve Washington’a yapılan 11 Eylül saldırılarından 24 saat sonra NATO, tarihinde ilk kez toplu savunmasının temel taşı olan 5. Maddeyi yürürlüğe koydu. Ancak, uzun süredir tanımlanmış operasyon alanı dışında, özellikle Afganistan’da asimetrik savaşlarla savaşmak, nankör bir çaba ve bir gerilim kaynağı olduğunu kanıtladı.
Son 30 yılda NATO, canlılığını geri kazanmak için bir dizi estetik ve yapısal ameliyattan geçerek birliğini hala korumayı başardı. Hatta üye sayısını 16’dan 30’a neredeyse ikiye katladı.
İttifak, uyum ve uzlaşma yoluyla defalarca iç anlaşmazlığın üstesinden geldi. Her zamankinden daha rekabetçi bir dünyada görünümünü ve performansını geliştirmeyi umarak 14 Haziran’da Brüksel’de bunu tekrar yapacak. Biden’ın Trump’a kıyasla Avrupa’daki yüksek popülaritesi kesinlikle yardımcı olacaktır.
NATO, üyelerini bölmekten çok birleştiren şeyler olduğu gerçeğine bir kez daha güvenecek.
Bu, bence, her şeyden önce ortak ekonomik ve mali çıkarlarını korumaktır. Neredeyse bir milyar nüfusa ve dünyanın gayri safi yurtiçi hasılasının (GSYİH) yarısına sahip olan NATO, kesinlikle Batılı kapitalist demokrasilerin ayrıcalıklı bir kulübünün askeri kolu olmuştur.
Bugün ittifak, Pekin ve bir dereceye kadar Moskova’nın genişlediği “Küresel Güney” de dahil olmak üzere siber, uzay ve jeopolitik tehditler oluşturan yükselen Çin ve yeniden canlanan Rusya olmak üzere iki büyük stratejik zorlukla karşı karşıya.
İklim değişikliği, insan güvenliği ve kalkınma gibi kamuoyunda gündeme getirilen diğer tüm konular vitrin süslemesidir. Bu, önemli olmadıkları için değil – kesinlikle öyleler – daha çok NATO malzemesinden çok G7 oldukları için.
Ancak Trump’ın psikolojik kırılmasından bu yana, bazı Avrupalıların son yetmiş yılda olduğu gibi güvenlikleri için ABD’ye aşırı bağımlı olmaktan çekindikleri söyleniyor.
NATO’nun küçük üyeleri, kararsız başkanın davranışından özellikle travmatize olurken, Fransa ve Almanya gibi daha kıdemli kıta üyeleri tepkilerinde temkinli ama aynı zamanda anlayışlı oldular. Daha büyük bir Avrupa güvenlik özerkliği ve ABD ile daha eşit bir ortaklık çağrısı yapmak için Amerikan fiyaskosunu istismar ediyorlar.
Ayrıca Rusya ve Çin’in ortaya çıkardığı zorluklara Biden yönetiminin sahip olduğundan daha incelikli, daha az dramatik bir bakış açısı getirdiler. Soğuk Savaş söyleminden kaçınmayı ve Rusya ve Pekin ile yüzleşmektense angajmanı vurgulamayı tercih ediyorlar.
Ve bir noktaları var.
Rusya, eski Başkan Barack Obama‘nın belirttiği gibi, bugün savaşçı eylemleri güçten çok zayıflığın ifadesi olan “bölgesel bir güç”ten başka bir şey değildir.
Rusya’yı stratejik çatışma yoluyla yabancılaştırmaktansa siyasi ve ekonomik angajman yoluyla kontrol altına almak daha iyidir.
Yükselen Çin yepyeni bir jeopolitik bulmaca sunarken, bu bir Sovyetler Birliği değil.
Muazzam ekonomik gücüne ve stratejik hırsına rağmen, dünya için alternatif bir vizyon benimsememektedir. Ve 2001 yılında Dünya Ticaret Örgütü’ne katıldığından beri, Pekin ekonomisini Batı liderliğindeki dünya ekonomik sistemine entegre etti ve Batı ile ticaretinden muazzam bir kazanç elde etti.
Avrupalılar Çin’i ekonomik bir rakip ya da en kötü ihtimalle rakip olarak görüyor ve çok kutuplu bir dünyadan memnun. Ancak Washington Çin’e farklı bir pencereden bakıyor. Çin’in bir Asya hegemonu olmaya kararlı olduğunu düşünüyor ve dünyanın önde gelen gücü olmadan önce yükselişini durdurmakta ısrar ediyor. Amerika dünyanın tartışmasız süper gücü olarak kalmak istiyor.
Bu, Biden yönetiminin bölünmüş ancak müreffeh Avrupalı ortaklarını arkasına almak için cezbetmesi ve zorbalığı yapması gerektiği anlamına geliyor.
Aslında, Avrupalılar özellikle teknoloji ve yatırım alanlarında Çin’den giderek daha fazla uzaklaştıkça ve Birleşik Krallık Güney Çin Denizi’ne açık bir şekilde bir uçak gemisi yerleştirirken, baskının bir kısmı şimdiden meyve vermeye başladı.
Pratik olarak konuşursak, NATO er ya da geç 2010 stratejik değerlendirmesi doğrultusunda yeni bir stratejik değerlendirmeyi benimsemeye çalışacak, ancak siyasi uyum ve koordinasyona daha fazla vurgu yapacaktır. Avrupalılar daha fazla eşitlik talep edecek ve Washington’ın Trump döneminde ya da Biden yönetiminin Afganistan’dan son dakikaya kadar neredeyse hiçbir gerçek istişare olmaksızın çekilme kararı aldığında olduğu gibi daha az tek taraflı hareket etmesi için lobi yapacak.
Washington, geçtiğimiz on yıllarda olduğu gibi, Avrupa’nın NATO’da daha fazla söz sahibi olması ve ortak güvenliklerine daha fazla bağlılık göstermesi gerektiği konusunda ısrar etmeye devam edecek. Doğu Asya’da “demokrasiyi savunmak” bahanesiyle Asyalı güçler Japonya ve Güney Kore’yi de gündeme getirebilir.
Söylemesi yapmaktan kolay? Belki…
Ancak daha büyük zorluk, Washington’un ittifakı Amerika’nın dünya üstünlüğünü korumak için yapması gerekeni yapmaktaki ısrarı ışığında, NATO’nun yeni rolünü ve misyonunu tanımlamakta yatıyor ki bu kesinlikle Çin ile yeni bir soğuk savaşa yol açacaktır.
Biden, Çin’in yakından izlediğini çok iyi bilerek, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile 16 Haziran’daki zirvesinden önce ittifakı Amerika’nın arkasında toplamak için NATO toplantısını kullanmak istiyor.
İttifakı Ukrayna ve Gürcistan’a doğru genişletmek veya kuvvet projeksiyonunu gelecekte genişletmek için baskı yapmak, kesinlikle hem Moskova’yı hem de Pekin’i kışkırtacak ve dünya güvenliği için ciddi sonuçlar doğuracak şekilde onları birbirine yaklaştıracaktır.
Biden ne dilediğine dikkat etmeli; sadece gerçek olabilir.
