Türk-Rus ilişkisinde çatlaklar görülmeye başladı
Semih İdiz imzasıyla al-monitor haber sitesinde yayınlanan analize göre Türk-Rus ilişkilerinde sıkınlar yaşanıyor. Yazının haber spot girişinde yer verilen cümleler krizi “güvensizlik” olarak özetliyor. Yazının detayını aşağıdan devam edebilirsiniz
Karşılıklı yarar sağlayan siyasi işbirliği ruhu yerine güvensizlik, Ankara ile Moskova arasındaki mevcut ilişkileri yönlendiriyor.
Türk-Rus ilişkileri, bugün Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın stratejik bir ilişki kurma fikrini teşvik ettiği bir yıl öncesine göre farklı bir yörünge izliyor.
Orta Doğu, Kuzey Afrika, Doğu Akdeniz ve Kafkasya’daki gelişmeler bu yanılsamayı paramparça etti.
Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, geçen hafta Türkiye’nin Rusya’nın stratejik müttefiki olmadığını söyleyerek konuyu keskin bir bakış açısına koydu.
Bir radyo röportajında” Türkiye’yi hiçbir zaman stratejik müttefikimiz olarak nitelendirmedik ” dedi.
” Türkiye çok yakın bir ortaktır; birçok alanda bu ortaklık stratejiktir ” diye ekledi.
Söz konusu “stratejik alanlar”, nükleer enerji ve savunma sanayiinde işbirliğini de içeren milyarlarca dolar değerinde ekonomik işbirliği ile ilgilidir.
Ancak bu, Erdoğan’ın yalnızca Batı’ya karşı bir denge sağlamak için değil, aynı zamanda Türkiye’nin bölgesel hırslarını kolaylaştırmak için aradığı stratejik siyasi bağların hala gerisinde kalıyor.
Türk halkı, son tahlilde, Türkiye’nin Suriye ve Libya’daki askeri hareketlerini sınırlandıran şeyin Rusya olduğunun giderek daha fazla farkına varıyor, örneğin Ankara’yı umduğundan çok daha azını bırakarak.
Putin, Mart ayında Moskova’da Erdoğan ile yaptığı görüşmede, Suriye’nin kuzeyindeki stratejik M4 karayolunda etkili bir şekilde hattı çekti – Türk güçleri onu geçmeyecekti.
Türkiye, M4 karayolunun kuzey ve güneyindeki İdlib vilayeti üzerinde tam kontrol sağlamış olabilir, ancak Rusya’nın müdahalesi nedeniyle bunu güvence altına alamadı.
Gözlemcilerin son derece istikrarsız bir durumun gelişmekte olduğunu söylediği İdlib’de Türkiye şu ya da bu şekilde Rusya’nın baskısıyla karşılaşmaya devam edecek.
Ankara, Rusya’nın Suriye’nin kuzeydoğusundaki Kürt gruplarla, özellikle de yasadışı Kürdistan İşçi Partisi’yle bağlantılı bir terör örgütü olduğunu söylediği Halk Koruma Birimleri (YPG) ile bağlantıları konusunda da temkinli.
Moskova, Ağustos ayında YPG ile bağlantılı isimlerin de dahil olduğu Suriyeli Kürtlerden oluşan bir heyeti ağırladığında Ankara’da kaşlarını kaldırdı.
Kürt sorununun Türk-Rus ilişkileri açısından bir diken olarak kalması bekleniyor.
Türkiye ve Rusya, muhalif kampları destekledikleri Libya konusunda da anlaşmazlık içindeler.
Rusya, Türkiye’nin BM tarafından tanınan Ulusal Mutabakat Hükümeti’ne verdiği başlangıçta başarılı askeri desteğini avantaja çevirmesini önlemede rol oynadı.
Khalifa Hifter’in rakibi Libya Ulusal Ordusu hâlâ ülkenin çoğunu ve petrol rezervlerini kontrol ediyor. Bu arada, Rusya’nın da desteklediği Mısır aracılı barış görüşmeleri, Türkiye’den kayda değer bir girdi olmaksızın devam ediyor.
Libya’daki gelişmelerin seyrine bağlı olarak, Türkiye’nin bu ülkeyi Yunanistan ve Kıbrıs ile Doğu Akdeniz’deki enerji hakları konusundaki anlaşmazlığında sıçrama tahtası olarak kullanma planı da kısmen Rusya sayesinde tehlikeye girebilir.
Bu arada, Azerbaycan ile Ermenistan arasında Dağlık Karabağ konusunda yaşanan savaş, Ankara ile Moskova’nın anlaşmazlık içinde olduğu bir başka anlaşmazlık olduğu için biraya taze yakıt ekliyor.
Rusya uzmanı Hakan Aksay, Moskova’nın Türkiye’nin Kafkasya’daki zorluklarına Suriye veya Libya’daki durumdan çok farklı bir açıdan bakacağına inandığını söyledi.
“Burası Rusya’nın arka bahçesi. T24 haber portalına verdiği röportajda Aksay, Ankara ile Moskova arasında Dağlık Karabağ’daki çatışmayla ilgili çekişmeli bir durum bağları kırılma noktasına getirebilir ”dedi.
Moskova, Erdoğan’ın Dağlık Karabağ Ermeni kontrolünden alınana kadar Bakü’nün ihtiyaç duyabileceği tüm askeri yardımı sağlayacağına söz vermesinin ardından memnuniyetsizliğini açıkça ortaya koydu.
Lavrov radyoya verdiği röportajda, “Türkiye’nin dile getirdiği pozisyona katılmıyoruz. … Burada bir sır yok, ihtilafa askeri bir çözüm olduğu şeklindeki ifadeyi paylaşamayız.” Dedi.
Lavrov, Türkiye’nin Dağlık Karabağ sorununu çözme amaçlı müzakerelere katılma çağrılarını da reddetti.
Bu görüşmelere, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı Minsk Grubu çatısı altında Rusya, Birleşik Devlet ve Fransa ortak başkanlık ediyor ve Moskova bunu böyle sürdürmek istiyor.
Bu arada Türkiye’nin Suriyeli paralı askerleri Dağlık Karabağ’a taşıdığına dair haberler de Türk tarafı bu iddiaları yalanlasa da Ankara ile Moskova arasındaki sürtüşmeyi artırdı.
Putin’in geçtiğimiz hafta Erdoğan ile Kafkasya’daki gelişmelere odaklanan telefon görüşmesinde konuyu gündeme getirdiği bildirildi.
Kremlin açıklamasında, Putin’in “Orta Doğulu savaşçıların askeri harekata katılımı konusunda ciddi endişelerini dile getirdiği” belirtildi.
BU YAZIDA DİKKATİNİZİ ÇEKEBİLİR: Çocuk yoksulluğunun korkutucu etkileri göz ardı edilemez
Türk tarafı bu konuşmaya ilişkin yaptığı açıklamada bundan söz edilmedi.
Bu arada, Türkiye’nin Rusya’dan büyük bir maliyetle satın aldığı ve geçen hafta test ettiği – Washington’dan öfkeli bir yanıt alan – S-400 hava savunma sistemleri, operasyonel hale gelmeden önce bile eskime tehdidiyle karşı karşıya.
Bu tartışmalı satın alma, Ankara’nın Batı’ya askeri teçhizat temini konusunda alternatifleri olduğunu, ancak bunların nerede ve nasıl kullanılacağını gösterme yolu olabilir.
Hükümet destekli SETA düşünce kuruluşunun başında bulunan ve Erdoğan’a dış politika konularında danışmanlık yapan Burhanettin Duran, ABD seçimlerinden sonra bölgesel jeopolitik rekabetin artmasını bekliyor.
Duran, Sabah gazetesine yazdığı bir makalede, “Türkiye’nin güçlenmesi sadece Batı ile değil, Rusya ile de zor bir ilişkiyi gerektirecek” dedi.
Ankara’nın Libya ve Dağlık Karabağ’a müdahil olmasının Moskova için özellikle rahatsız edici olduğunun altını çizdi.
Moskova ayrıca Türkiye’nin bu ülkelerle enerji arama hakları konusundaki anlaşmazlığında Yunanistan ve Kıbrıs’a daha yakın görünüyor.
Rusya Dışişleri Bakanlığı, 1827’de Navarino’da Osmanlı donanmasına karşı kazanılan zaferin 193’üncü yıl dönümünü kutlayan bir tweet attı. Tweet, “193 yıl önce, Rusya, İngiltere ve Fransa’nın birleşik filosu Türk-Mısır filosunu yendi. Navarino Körfezi’nde. Müttefik filosunun zaferi, Yunanistan’ın bağımsızlığının ön koşullarından biri haline geldi. ”
Zamanlaması göz önüne alındığında, bu tweet, Türkiye’nin iddialarının altını çizmek için Türk donanmasının Yunanistan’a karşı kaslarını esnettiği Doğu Akdeniz’deki mevcut açmazla ilgili olarak Ankara’da düşmanca bir mesaj olarak alındı.
Rusya ve Mısır’ın Karadeniz’de eşi benzeri görülmemiş bir deniz tatbikatı yapacağına dair sürpriz açıklama, birçok kişinin bu tatbikatın amacını sorguladığı Ankara’da da alarma geçti.
Erdoğan, geçtiğimiz hafta Kırım’ın Rusya tarafından yasadışı ilhakını asla tanımayacağını vurguladığında Moskova’dan gelen bu olumsuz sinyallere tepki veriyor gibi görünüyordu.
16 Ekim’de Ankara’da Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodymyr Zelenskiy ile gazetecilere verdiği demeçte Erdoğan, “Kırım da dahil olmak üzere Ukrayna’nın egemenliği ve toprak bütünlüğüne sahibiz ve her zaman destekleyeceğiz.”
Türklere bağlı Tatar nüfusu ile Kırım, Kafkasya’daki mevcut durum gibi, Türk-Rus ilişkilerinde gelişmelere bağlı olarak bir gecede aktif hale gelebilecek bir diğer fay hattı olmaya devam ediyor.
Sonuç olarak, karşılıklı yarar sağlayan siyasi işbirliği ruhu yerine güvensizlik, bugün Türk-Rus ilişkilerine yön veriyor.
Siyasi yorumcu Mustafa Karaalioğlu Karar gazetesinin köşesinde, “Rusya’nın Türkiye’yi bir dost, müttefik veya ortak olarak görmesinin en başından beri zor olduğunu görmemek imkansızdı” dedi.
“Rusya ile ilişkiler başlangıçta Avrupa ve ABD’ye karşı bir kart olarak görülürken, bu işe yaramaz bir projeye dönüştü” diye ekledi.
Emekli Büyükelçi Yusuf Buluç, Türk-Rus bağlarının imparatorluk ve çağdaş dönemlerdeki baskın tarihsel özelliğinin “tamamlayıcılık” yerine her zaman “rekabet gücü” olduğuna işaret etti.
Buluç, Al-Monitor’a verdiği demeçte, Rusya’nın Türkiye ile bağları geliştirmedeki ana çıkarının NATO’nun bütünlüğünü bozmak olduğunu söyledi. Buluç şöyle devam etti;
“Rusya perspektifine göre, kağıt üzerinde NATO üyesi olarak kalan, ancak aşamalı olarak izole olan bir Türkiye, stratejik olarak, Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü veya Şanghay İşbirliği Örgütü gibi yapılarda ortaklar arayan uyumlu olmayan bir Türkiye’den çok daha önemlidir.”
Kaynak: al-monitor.com
