Bir ağaçkakan baş ağrısı çekmeden odun gagalayabilseydi ne kadar odun gagalardı?
Picidae familyasına ait olan ağaçkakanlar, en çok yapmayı sevdikleri şey olan odun gagalamaktan dolayı uygun ve basit bir şekilde adlandırılmışlardır. Eğer bir kuşçuysanız, bu ağaçkakanları bir ağacın yan tarafına dikey olarak pençelerini geçirmiş, gagalarını görünüşte imkansız hızlarda ağaç kabuğuna sokarken yakalarsınız.
Eğer yüzünüzü dakikada yüzlerce kez bir ağaca çarpacak olsaydınız, beyninizde ciddi hasarlar meydana gelirdi.
Peki, bu kuşlar tüm bu yüksek hızlı gagalamayı nasıl başarıyor? Yoksa basitçe bir sarsıntılar geçidine mi devam ediyorlar?
Bir ağaçkakan neden odun gagalar?
Bir ağaçkakanın beslenmesi böcekler (yumurta ve larvalar dahil), küçük solucanlar ve diğer omurgasız türlerinden oluşur. Bu kıpır kıpır canlıların çoğu ağaç gövdelerinin içinde yaşar, bu nedenle ağaçkakanların yiyeceklerine ulaşmak için ahşabın sert dış kısımlarını aşmaları gerekir.
Barınak da kuşlar için en önemli önceliktir. Ağaçkakanlar ağaçlarda yuvalarını yaptıkları oyuklar oluştururlar. İlginçtir ki, bu oyuklar yapılıp sonra terk edilmez. Ağaçkakan yuvasını terk ettikten sonra, kendi yuvalarını yapamayan mavi kuşlar, çalıkuşları ve kırlangıçlar gibi diğer kuşlar bu boşluğu kullanır ve burayı yaşamla doldurur.
Ağaçkakanlar zaman zaman ahşap olmayan bir şeye vururlar, ancak bunun tamamen mantıklı bir açıklaması vardır.
“Davul çalma”, bir ağaçkakanın ses çıkarmak için rezonans yapan bir nesneye (metal gibi) vurmasıdır. Bunu dinlemek can sıkıcı olabilir, ancak ağaçkakanın eşinin kulakları için bir melodidir.
Yüksek hızlı gagalama, ama tam olarak ne kadar hızlı?
Bir kafatası 1.000 G’lik devasa bir kuvveti (yerçekimi kuvvetinin 1.200 katı) emebilecek şekilde tasarlandığında, ona sünger de denebilir!
Ortalama bir erkek tüylü ağaçkakan hedefine saniyede 2o gagayla şaşırtıcı bir hızla vurabilir! Bir nesneye bu hızla vurulduğunda, başka herhangi bir hayvanın beyni çorba kıvamına gelirdi, peki ağaçkakanlar bundan nasıl kaçınıyor?
Ağaçkakanı koruyan ‘kask’
Bilim insanları işe ağaçkakanların kafatasını inceleyerek başladı. Etkili bir amortisör müydü? Farklı bir kemik türünden mi yapılmıştı? Yakın zamanda yapılan bir çalışma, ağaçkakanın kafatasının, sezgisel olarak, bir amortisör olmadığını ortaya koydu. Aslında, kuş kafasını beyni için koruyucu bir muhafazadan çok bir çekiç gibi kullanır. Tekrarlanan şoku emen bir kafatası, kuşun gagalamasını da engelleyecektir.
Kuşun başka bir avantajı daha var: büyüklüğü. İnsan beyni daha büyüktür, bu da kafatası ile temas eden yüzey alanının daha büyük olduğu anlamına gelir. Bizimle karşılaştırıldığında, bir ağaçkakanın beyni bezelye büyüklüğündedir. Beyin kafatasının içinde biraz sallansa bile, kuşu önemli ölçüde etkilemeyecektir.
Bununla birlikte, kafatasındaki başka bir yapı beyne gerekli dengeyi sağlar.
Dil kemiği, ağzın tabanında bulunan ve dili yerinde tutan at nalı şeklindeki bir kemiktir. Ağaçkakanlar söz konusu olduğunda, dil kemiği sadece gagalarında bulunmakla kalmaz, aynı zamanda tüm beyni saran bir halka oluşturana kadar içeriye doğru uzanır.
Bir emniyet kemeri gibi, kafa vahşi bir gagalama yolculuğuna çıksa bile beyni güvende ve emniyette tutar.
Ek olarak, beynin yönü, iyi miktarda güç taşıyan boyun kasları ve fazladan boşluk bırakmayan sıkıca paketlenmiş bir kafatası, kuşun avantajına çalışır. Hatta kendilerine doğru uçan küçük odun parçalarını solumaktan korunmak için yerleşik bir koruyucu kalkanları (kıllı burun deliği tüyleri) bile vardır.
Ağaçkakanın gagası
Kuşun belki de en değerli varlığı gagasıdır. Bir keski gibi şekillendirilmiş olan gaga, temas halinde durmak yerine ahşabı keser. Bu sayede ikinci yöntemin yaratacağı şok dalgaları önlenmiş olur.
Bilim insanları ayrıca ağaçkakanın üst gagasını kaplayan doku tabakasının alt gagayı kaplayan tabakadan daha uzun olduğunu, alt gaganın kemik yapısının ise üst gagadan daha uzun olduğunu tespit etti. Bilim insanlarına göre bu uyumsuzluk, enerjinin alt gagadan beyin gövdesine doğru yönlendirilmesini de sağlıyor.
Gagalama sırasında duruş
Ağaçkakana baş ağrısı çekmeden çekiçle vurma iznini veren sadece benzersiz bir şekilde tasarlanmış kafatası ya da gagası değildir. Bir ağaçkakanın gagalarken nasıl bir pozisyon aldığını hiç gördünüz mü?
Önde iki ve arkada iki parmağı olan ayakları (önde üç ve arkada bir parmağı olan diğer kuşların aksine), ağaç gövdesine tutunurken dikey kalmalarını sağlar. Bu da vücudun bir bütün olarak aldığı darbeyi azaltır.
Kapanış düşünceleri
Tıpkı kafalarıyla kızgınlık savaşı veren dağ koçları gibi, bir hayvanın kafatasının yapısı da beyninin korunmasında önemli bir rol oynar. Ağaçkakanlara özgü anatomik özellikler, onlara istedikleri herhangi bir nesneye kafa atma özgürlüğü vermek için ustaca çalışır.
Ağaçkakanlardaki bu adaptasyon, insanların doğanın harikalarını nasıl işlediğini öğrendiği ve benzer teknikler kullanarak aynı yeteneği taklit etmeye çalıştığı bir biyomimikri modeli olarak çalışabilir. Ağaçkakanın kafatası düzeninin inceliklerini taklit edecek şekilde tasarlanan kasklar, çeşitli yüksek etkili sporları yapan sporcuların kafa ve beyin yaralanmalarını önlemeye potansiyel olarak yardımcı olabilir.