Azerbaycan-Ermenistan ihtilafında İran’ın değişen konumu

9 mins read

Azerbaycan-Ermenistan ihtilafında İran’ın değişen konumu

Azerbaycan-Ermenistan ihtilafında İran’ın değişen konumu 1

Azerbaycan ile Ermenistan arasındaki çatışma bir kez daha patlak verirken, Türkiye Azerbaycan’a karşı derhal ön koşulsuz destek sergilerken, bazıları Kafkasya’daki çatışmanın geleceğinin 2 + 2 + 1 bir ittifak formülüne döneceğini  tahmin ediyor: Azerbaycan’la Türkiye, Ermenistan ve İran’a karşı, Rusya, Ermenistan’a destek olmasına rağmen arabulucu olarak hareket ediyor.

Bu ittifak formülü, Kafkasya’daki Türk-İran rekabetinin doğası ve İran’ın Azerbaycan’ın güçlü bir ulus olarak ortaya çıkmasına, topraklarını yeniden ele geçirmesine, Türkiye ile müttefik olmasına ve en önemli gaz ve petrol transfer projesini kontrol etmesine izin vermeme arzusundan kaynaklanmaktadır. Kafkasya’dan Avrupa’ya – Bakü-Tiflis-Ceyhan boru hattı. Bununla birlikte, bir dizi değişken İran’ın bu formülü benimsememesine ve bunun yerine tarafsız bir resmi pozisyon ilan etmesine, çatışmayla ilgili olarak benimsediği retorikte sadece küçük değişiklikler yapmasına katkıda bulundu.

İran’ın resmi söylemi her zaman anlaşmazlığın Azerbaycan’ın pozisyonuna fazla destek göstermeden müzakerelerle çözülmesi çağrısında bulundu. Aynı zamanda bir arabulucu olarak hareket etmeye çalışmıştır. Ancak Rusya, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı’na bağlı Minsk Grubu’nun resmi arabulucu olarak hareket etmesi konusunda ısrar ederek İran’ın resmi düzeyde arabuluculuk yapmasına izin vermiyor. Moskova, ABD ve Fransa ile ortaklaşa Minsk Grubu’nun eşbaşkanlığını yapmaktadır.

Bu arada Azerbaycan, İran ve Ermenistan arasında, özellikle 2007 yılında açılışı yapılan iki ülke arasında doğalgaz boru hattının inşası ve Tahran’ın Ermenistan tarafından işgal olan Azerbaycan topraklarında yol projeleri gerçekleştirmesinin ardından önemli ekonomik işbirliği göz önüne alındığında, İran’ın tarafsızlığının tartışmalı olduğuna inanılıyor

27 Eylül’de çatışmanın bir kez daha patlak vermesinin ardından İran, sürmekte olan çatışmalarla ilgili ilk açıklamasını ancak gecikmeli olarak yayınladı; Azerbaycan’ın hemen arkasında duran Türklerin aksine, durumlarını hemen dile getirdiler. İran’ın ilk açıklamasında, bu tür bir savaş patlak verdiğinde yayınlanan geçmiş açıklamalarla aynı retorik kullanıldı. Çatışmanın sona ermesi ve savaşan tarafların müzakerelere girmesi çağrısında bulundu. Ancak, İran’ın resmi söylemi hızla değişti ve Tahran, Azerbaycan’ın 1994’te işgal edilen tüm topraklarını geri alma hakkından bahsetti. Bu söylem daha önce İran’dan hiç çıkmamıştı.

İran’ın retoriğini değiştirmesine katkıda bulunan birkaç değişken var. Belki de birincil mesele, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in çatışmayı durdurmak için iki şartını açıklamasıydı: Ermenistan’ın Azerbaycan topraklarından çıkması ve Türkiye’nin arabulucu olarak müzakerelere katılması. Hiç şüphe yok ki ikinci koşul İran’ın Kafkasya’daki konumunu tehdit edecek ve bölgedeki Türk varlığını derinleştirecektir. Resmi açıklamalarıyla Azerbaycan’ı ikna etmeye çalışan İran, Bakü’nün arabulucu olarak katılmasına izin verme konusundaki muhalefetini hafifletmesini istedi. Bunun nedeni, Ermenistan’ın Türkiye’nin arabulucu olarak katılımını veto etmesi ve bu durumda başkalarının da dahil olmasına ihtiyaç duyması bekleniyor.

İkinci değişken ise, İran’ın sınırları içindeki Azeri protestolarının olası genişlemesinden duyduğu endişedir. Bu azınlık, İran nüfusunun yüzde 20’sini oluşturuyor ve Azerbaycan’ı topraklarını geri alma arayışını da destekliyorlar. Bu endişe, Bakü’deki İran Büyükelçiliği önünde birkaç Azerbaycanlı protesto göstererek “Persler, Ruslar ve Ermeniler bizim ve Türklerin düşmanıdır” sloganıyla daha da derinleşti. Bu, İran’ın Ermenistan’a verdiği desteği kınayan Tebriz ve Erdebil gibi İran’ın Azeri çoğunluklu şehirlerinde protestolara ek olarak. Bu protestolar İran’ın iç güvenliğine tehdit oluşturuyor ve Azeri azınlığın Tahran’daki rejime karşı harekete geçmesine yol açabilir.
Durumu yatıştırmak ve İran Azerilerinin öfkesini yatıştırmak için, Zanjan, Erdebil, Doğu Azerbaycan ve Batı Azerbaycan’ın dört Azeri vilayetindeki baş liderin vekilleri, İran’ın Azerbaycan’ı desteklediğini açıkladı. İran topraklarının Rus silahlarını Ermenistan’a ulaştırmak için kullanılmayacağını belirttiler.

Görünüşe göre İran’ın Rus silahlarını Ermenistan’a vermesi fikrinin bir temeli var. Rusya’nın Ermenistan ile kara sınırı yoktur. Bakü-Tiflis-Ceyhan boru hattı Gürcistan topraklarından Türkiye kıyılarına doğru geçerken Azerbaycan’da büyük ekonomik çıkarları olan Gürcistan tarafından ayrılıyorlar. Bu, Abhazya ve Güney Osetya’nın iki bölgesi üzerindeki Rus-Gürcü anlaşmazlığına ek olarak. Buna karşın İran, Hazar Denizi üzerinden doğrudan Rusya’ya bağlanıyor ve Ermenistan’a Meghri koridoru üzerinden kara yoluyla bağlı. Rusya ile İran arasındaki askeri ittifak ve Moskova’nın Suriye savaşı sırasında İran havalimanlarını daha önce kullanması nedeniyle, Rusların İran topraklarını Ermenistan’a silah sağlamak için kullandıklarına dair şüpheler arttı.

İran zihniyetine hakim olan üçüncü değişken ise, Azerbaycan’ın Türkiye tarafından Suriye ve Libya’dan Azeri topraklarına aktarılan Suriyelilerden oluşan milisleri kullandığı bildirildi. Şüphesiz bu milisler, Türkiye onları Suriye’ye geri götürmezse, çatışmalar durduktan sonra İran için yakın bir tehlike oluşturacak. Bu milislerin çoğu 1 numaralı düşmanlarının Rusya, Ermenistan ve hatta Beşar Esad değil İran olduğuna inanıyor.

Bu nedenle İran, Azerbaycan’a ve müttefiki Türkiye’ye bir dereceye kadar sempati gösteriyor, kendisini sınırlarından bir taş atımı uzaklıkta bulunan milislerden korumak olabilir. Bu gruplar, İran’ın Suriye muhalefetine karşı savaşmak için sırasıyla Afganistan ve Pakistan’dan getirdiği Fatemiyoun ve Zainabiyoun milisleri gibi, İran içinde gerilla savaşına girmeye yeterince hazır.

Kaynak Link: DR. MOHAMMED AL-SULAMI

FİKRİKADİM

The ancient idea tries to provide the most accurate information to its readers in all the content it publishes.

Leave a Reply

Your email address will not be published.

Comment moderation is enabled. Your comment may take some time to appear.